چکیده:
قم، یکی از پرسابقهترین مراکز شیعهنشین در ایران است. مرکزیت قم برای شیعه، زمینهساز سفر علمای بزرگ شیعی به قصد فراگیری علوم اهلبیت(ع) و شنیدن احادیث آنان از طریق محدّثان قم شد. این شهر به علت قرارگرفتن در کانون تشیع، ارتباط با علویان و گروهها و مناطق مختلف شیعی، با داشتن مرقد منور حضرت معصومه(س) و تاسیس مکتب حدیثی، از شهرهای پیشتاز در بسط اندیشه امامیه بود.
این پژوهش، با استفاده از روش تاریخی به شیوه توصیفی- تحلیلی، ضمن بررسی جایگاه قم در رشد و توسعه دستاوردهای حدیثی و مبانی اعتقادی شیعه، به تبیین زندگی، نقش و عملکرد اصحاب قمی امام هادی(ع) پرداخته است. یافتههای این پژوهش نشان میدهد که ابراهیمبنهاشم قمی، احمدبناسحاق قمی، احمدبنحمزه قمی، احمدبنمحمد اشعری، عبداللهبنجعفر حمیری قمی، حسنبنخرّزاذ قمی و محمدبناحمد قمی، از مشهورترین اصحاب قمی امام هادی(ع) میباشند که با نگارش آثار علمی و اعتقادی و طرح مباحث حدیثی و کلامی، توانستند در انتقال فرهنگ و اندیشه شیعی به دیگر مناطق و جلوگیری از غلو و آرای واقفیه و نیز شکلگیری تشکیلات نقابت سادات، مساجد جدید و مکتب حدیثی قم، نقش مهمی ایفا کنند
خلاصه ماشینی:
"یافتههای این پژوهش نشان میدهد که ابراهیمبنهاشم قمی، احمدبناسحاق قمی، احمدبنحمزه قمی، احمدبنمحمد اشعری، عبداللهبنجعفر حمیری قمی، حسنبنخرزاذ قمی و محمدبناحمد قمی، از مشهورترین اصحاب قمی امام هادی7 میباشند که با نگارش آثار علمی و اعتقادی و طرح مباحث حدیثی و کلامی، توانستند در انتقال فرهنگ و اندیشه شیعی به دیگر مناطق و جلوگیری از غلو و آرای واقفیه و نیز شکلگیری تشکیلات نقابت سادات، مساجد جدید و مکتب حدیثی قم، نقش مهمی ایفا کنند.
پرسش این است که آنان با توجه به شرایط سیاسی و اجتماعی دوره امام هادی7 (212ـ254ق)، از چه شیوهای برای تبلیغ تشیع بهره بردند؟ و چه نقشی در توسعه اندیشه شیعی داشتند؟ فرضیه تحقیق نشان میدهد اصحاب قمی امام با تبیین اندیشه شیعی و انتقال آن به نسل پس از خود و دیگر مناطق جهان اسلام و نیز با تألیف کتب حدیثی، اعتقادی و کلامی، در گسترش اندیشه شیعی نقش داشتند.
در زمینه مورد بحث، پژوهش مستقلی نوشته نشده است؛ به جز منابع رجالی شیعه و کتاب تاریخ قم نوشته حسنبنمحمدبنحسن قمی (نوشته در 378ق)؛ هرچند اشارات و تحلیلهای بسیار مفیدی در برخی منابع عرضه شده است؛ همچون: تاریخ مذهبی قم از علیاصغر فقیهی، و قمنامه از سید حسین مدرسی طباطبایی، گنجینه آثار قم از عباس فیض، مسند الامام هادی7 عزیزالله عطاردی، النور الهادی إلی أصحاب الإمام الهادی اثر عبدالحسین الشبستری، زندگانی امام هادی7 نوشته باقر شریف قرشی، مکتب حدیثی قم از محمدرضا جباری و چند مقاله در مورد خاندان اشعری با عنوان «شجره علمی خاندان اشعری قم» و «رجال الأشعریین من المحدثین وأصحاب الأئمة:»."