چکیده:
این مقاله، رابطه میان استراتژیهای ملتسازی و توسعه نامتوازن منطقهای در ایران را در دورههای پهلوی و جمهوری اسلامی با طرح این پرسش که استراتژیهای ملتسازی چه تأثیری بر نابرابریهای منطقهای در ایران داشتهاند؟ مورد بررسی قرار داده است. فرضیه مقاله این است که بهرغم سرشت متفاوت استراتژیهای ملتسازی در دو دوره پهلوی و جمهوری اسلامی، هر دوی این استراتژیها در ایجاد درجههایی از توسعه نامتوازن منطقهای در ایران نقش داشتهاند. یافتههای حاصل از این مطالعه که به روش تبیین علی مورد پردازش قرار گرفتهاند، حاکی از این است که از میان مؤلفهها و عناصر استراتژی ملتسازی در دورههای یادشده، عناصر مشترک مهمی مانند تمرکزگرایی سیاسی و اقتصادی و سیاست اصلاحات از بالا در ایجاد توسعه نامتوازن مؤثر بودهاند.
The paper considers the relationship between nation-building strategies and uneven regional development in Iran during Pahlavi’s era and the Islamic Republic of Iran and raises the question of effects of their strategies of nation-building on regional imbalances witnessed in Iran. And its main hypothesis is as follows: in spite of different results of the strategies of nation-building in the two eras, both of them have led, to some extent, to regional uneven development. The findings of this paper have been illustrated through causal explanation and they indicate that among different elements of strategies of nation-building, some common factors like political and economic decentralization, and top-down reforms have been followed in the both eras and they have been creating uneven development in Iran.
خلاصه ماشینی:
يافته هاي حاصل از اين مطالعه که به روش تبيين علي مورد پردازش قرار گرفته اند، حاکي از اين است که از ميان مؤلفه ها و عناصر استراتژي ملت سازي در دوره هاي يادشده ، عناصر مشترک مهمي مانند تمرکزگرايي سياسي و اقتصادي و سياست اصلاحات از بالا در ايجاد توسعه نامتوازن مؤثر بوده اند.
با رجوع به سوابق تاريخي موجود در زمينه سياست ها و برنامه هاي کشورهاي مختلف براي ملت سازي، پنج نوع استراتژي عمده در اين مورد قابل شناسايي هستند: همانندسازي ١: هـدف از همانندسـازي، ايجـاد جامعـه اي متجـانس و همگـن بـا ترکيـب زيست شناختي، فرهنگي و اجتماعي اقوام مختلف است تا از اين طريق تفاوت هـا و تمايزهـا را کاهش داده شده و جامعه اي همسان و بدون تفاوت هاي قومي پيريـزي شـود (زنـدي، ١٣٨١: ١٦٣).
ناموزوني توسعه منطقه اي در دوره پهلوي (به تصویر صفحه رجوع شود) هرچند شاخص هاي با اهميت ديگري مانند ميزان برخورداري واحـدهاي مسـکوني از آب لوله کشي، سرانه تأسيسات فرهنگي و ورزشي و وضعيت توزيع برق ، تلفن ، راه هاي مواصـلاتي و خطوط آهن به دليل فقدان آمارهاي کامل و دقيق در جدول فوق مورد استفاده قرار نگرفته اند، اما آمارهاي موجود در اين زمينه نيز تفـاوت هـاي آشـکار اسـتان تهـران بـا سـاير اسـتان هـا و همچنين ، تفاوت هاي معنيدار ساير استان ها را با يکديگر نشان ميدهند.