چکیده:
گویش بادرودی- اریسمانی یکی از گویشهای مرکزی ایران است که در گمنامی و غربت به سر برده و به حیات خود ادامه میدهد. این گویش آن چنان از نگاه پژوهشگران پنهان مانده، که کمتر کسی آن را شناخته و راجع به آن تحقیقات علمی انجام داده است اما مطالعات میدانی و نگاهی هر چند گذرا حکایت از آن دارد که فرآیند واجی در این گویش از اهمیّت خاصی برخوردار بوده و یکی از شاخصههای ممتاز آن به شمار میرود. گویشوران این گویش، واژههای دخیل را کمتر به صورت اصلی پذیرفتهاند بلکه با تغییر برخی از واجها یا حذف و افزایش آنها واژهای بر آن مبنا ساخته و به کار بردهاند. با توجه به این که با تغییر هر یک از مصوّتها و صامتها، واژهای جدید به موازات زبان فارسی معیار خلق میشود که میتواند بر غنای زبان و ادب فارسی و شیوۀ واژهسازی بیفزاید؛ بررسی فرایندهای واجی گویش بادرودی- اریسمانی نیز زوایای پنهان این گویش را آشکار کرده و رابطۀ تنگاتنگ آن با زبان فارسی معیار را مشخص خواهد نمود.
خلاصه ماشینی:
"با توجه به این که با تغییر هر یک از مصوتها و صامتها، واژهای جدید به موازات زبان فارسی معیار خلق میشود که میتواند بر غنای زبان و ادب فارسی و شیوۀ واژهسازی بیفزاید؛ بررسی فرایندهای واجی گویش بادرودی- اریسمانی نیز زوایای پنهان این گویش را آشکار کرده و رابطۀ تنگاتنگ آن با زبان فارسی معیار را مشخص خواهد نمود.
چون بسیاری از واژههای گویشها از جمله گویش بادرودی- اریسمانی در مقایسه با زبان فارسی دچار فرآیند واجی شدهاند، با بررسی اجمالی واژهها در این گویش مسیر تغییر و تحول آنها مشخص میشود و بخشی از ناگفتههای این گویش، شکل مکتوب یافته و زوایای پنهان آن آشکار میگردد.
حذف واج پایانی 2- (رجوع شود به تصویر صفحه) در برخی گویشهای همسان مثل گویش جوشقانی نیز تعدادی از این واژهها عینا یا با تغییرات اندک قابل مشاهده و بررسی است(ر.
(رجوع شود به تصویر صفحه) برخی از واژههای ذکر شده در مقایسه با فارسی امروزی در گروه فرآیند افزایش جای گرفتهاند ولی اگر بخواهیم دقیقتر به آنها بنگریم این واژهها میتوانند در گروه کاهش قرار گیرند؛ به طور مثال، واژۀ «اشکار»(شکار) در قدیم به همین شکل کاربرد داشته است و بعدها «ا» از اول آن حذف شده است ولی در این گویش هنوز هم شکل قدیم خود را حفظ نموده است.
تبدیل «ب » به «ن» (رجوع شود به تصویر صفحه) در این گویش واژگان فراوانی وجود دارند که چندین فرایند در آنها صورت گرفته است؛ نظیر واژۀ «ستاره» که به «اسرو» (?esseru) تغییر شکل داده است؛ در این واژه «ا» طبق فرایند افزایش، اضافه شده، بعد «س» در «ت» ادغام گردیده است، سپس یک «الف» حذف شده است و واج آخر آن از کسره به «و» تغییر شکل داده است."