چکیده:
کرامت بیانگر مرتبه کمال و وصف ارجمندی و نزاهت از فرومایگی است که خداوند متعال در بالاترین مرتبة آن قرار دارد. از آنجا که در قرآن¬کریم انسان مورد تکریم و بزرگداشت خداوند متعال قرار گرفته است و در مقام خلیفه اللهی جای گرفته و بر سایر موجودات برتری و فضیلت داده شده است، پرداختن به مبانی کرامت ذاتی انسان از دیدگاه آیات وحی بایسته¬ای است که بسیاری از پرسش¬ها و ابهامات را دربارة انسان و ارزش¬های وجودی او پاسخ می¬دهد. بدون تردید بیان کرامت انسان در نظام معنایی قرآن، می¬تواند چهره¬ای زیبا و جذاب از انسان در جامعه بشری ترسیم کند و دقیق¬ترین و ژرف¬ترین سخن را در این باره بیان کند. این مهم در بسیاری از تفاسیر قرآن در ذیل آیات مربوط به جایگاه انسان آمده است و در این پژوهش تلاش بر آن است تا با روش تحقیق کتابخانه¬ای و تتبّع در آیات و روایات، مبانی کرامت ذاتی انسان با تفسیر و تبیین علامه طباطبایی(ره) روشن شود. از این منظر، ارزشمندی وجودی انسان مبتنی بر مفاهیم ارزشی و بنیادین چون برخورداری از مقام خلافت الهی، تعلیم اسماء، مسجود ملائکه، نفخه الهی، قدرت تعقل، آزادی، اراده و اختیار معرفی شده است.
Dignity indicates the degree of perfecon and is a representaon of veneraon
and purity from vileness that culminates in God Almighty. In the Qur’an, man is
revered and admired by Allah Almighty, chosen as His vicegerent, and regarded
as superior to other creatures. Therefore, paying aenon to the principles of
human dignity from the perspecve of the Quranic verses is a necessity that answers
many quesons and resolves ambiguies about man and his existenal
values. Undoubtedly, the expression of human dignity in the semanc system of
the Qur’an can represent a beauful and aracve picture of man in the human
society and express the most accurate and profound ideas in this regard. This important
point is considered in many Qur’anic interpretaons based on the verses
related to the status of man. Using library-based method, this research aempts
to invesgate verses and tradions and clarify the foundaons of man’s inherent
dignity based on the interpretaon and explanaon of Allamah Tabatabai. From
his perspecve, man’s existenal value is based on axiological and fundamental
concepts such as having the status of divine vicegerency, learning the Names,
being bowed to by the angels, divine life, power of reason, freedom, will, and
authority.
خلاصه ماشینی:
"برخی مفسران برخلاف نظر علامه، أسماء را به معنای اصلی خود گرفته و گفتهاند که أسماء نام موجودات و أشیاء است؛ یعنی خداوند متعال به آدم(ع)، علم به أسمای تمام موجودات و أشیا را آموخت و چون موضوع، خلافت مطلق است، قاعده بر این است که علم به همه أسماء و صفات خدا داشته باشد تا بتواند خلیفه کامل برای او شود و نیز به همه مخلوقات عالم باشد (ر.
علامه در اهمیت امانتداران بیان میکند که مراد از این امانت، ولایت الهی و کمال در اعتقاد و عمل حق و مقصود از حمل انسان، دارا بودن صلاحیت و استعداد است؛ بنابراین مراد از امانت یادشده، کمالی است که به واسطه تلبس و داشتن اعتقادات حق و تلبس به اعمال صالح و سلوک طریقه کمال حاصل میشود و خداوند، انسان حامل آن امانت را برای خود خالص میکند.
علامه ذیل این آیه بیان میکند که با توجه به وصف «ظلوم» و «جهول» بودن انسان، حمل امانت بر انسان، سبب کرامت او شده است؛ زیرا ظلوم و جهول بودن انسان، هرچند از یک نظر عیب و نیز ملاک سرزنش و خردهگیری است، اما همین ظلم و جهل انسان، مصحح حمل امانت و ولایت الهی است.
علامه با توجه به سیاق آیات و مسئله عرضه و امتناع آفریدهها از پذیرش و ظلوم و جهول خوانده شدن انسان، مراد از امانت را همان ولایت الهی دانسته است و مراد از عرضه شدن این ولایت بر آسمانها و زمین و کوهها را مقایسه این ولایت با وضع آنها بیان کرده است و آورده است: «معنای آیه این است که اگر ولایت الهی را با وضع آسمانها و زمین مقایسه کنی، خواهی دید که اینها تاب تحمل آن را ندارند و تنها انسان میتواند حامل آن باشد و معنای امتناع آسمانها و زمین و توانایی حمل آن به وسیله انسان، استعداد و صلاحیت در اوست» (طباطبایی،1417ق، ج16، ص525-526)."