چکیده:
امروزه تلفن همراه، بهعنوان مدرنترین ابزار ارتباطی، با امکانات گسترده، آسان، و ارزان، کاربرد ویژهای دارد. یکی از وظایف و کاربردهای ویژه گوشیهای هوشمند، ایجاد فضاها و امکاناتی مانند خدمات پیام کوتاه و راهاندازی گروههای ارتباطی از طریق فضاهای مجازی است که ارتباط بین افراد و گروههای مختلف جوامع زبانی و فرهنگی را امکانپذیر میکند. با گسترش سریع محتوا در شبکۀ جهانی اینترنت، یکی از برنامههای راهبردی، حمایت از زبان ملی در محیط چندزبانۀ فضای مجازی است. گاهی زبان فارسی بهکاررفته در این فضاها دارای ایرادهای اساسی است. در این مقاله سعی شده است پیامهای کاربران فارسیزبان شبکه ارتباطی تلگرام از منظر زبانشناسی و به روش تحلیل محتوا و میزان همخوانی زبانی و بلاغی پیامهای کوتاه با زبان فارسیِ معیار بررسی شود. جامعۀ آماری این پژوهش، شامل 150 پیام است که از 5 گروه بهطور تصادفی انتخاب شدهاند و پیامها شامل 327 جمله است. مجموع خطاها در دو حوزه، 501 مورد بود که 27/62 درصد آنها مربوط به ایرادهای زبانی و 72/37 درصد، مربوط به اشکالهای بلاغی میشد. بررسیها نشان داد که بیشترین خطاها در حوزه زبانی، مربوط به کاربرد اسامی بیگانه و بیشترین اشکالها در حوزه بلاغی، مربوط به جابهجایی ارکان جمله است. نتیجه بررسیها نشان میدهد زبان فارسی بهکاررفته در فضای مجازی، مغایرتهایی با زبان فارسی معیار دارد. نخستین گام در راستای اصلاح خطاهای زبان ارتباطی در فضای مجازی، آگاهی دادن در مورد نوع خطاها به کاربران است و در وهله بعد این ناهنجاریهای زبانی باید، در صورت امکان، کنترل، و الگوهای معیار، جایگزین آنها شوند.
خلاصه ماشینی:
در این مقاله سعی شده است پیامهای کاربران فارسیزبان شبکه ارتباطی تلگرام از منظر زبانشناسی و به روش تحلیل محتوا و میزان همخوانی زبانی و بلاغی پیامهای کوتاه با زبان فارسی معیار بررسی شود.
دلیل استفاده از شاخصهای ذوالفقاری برای تحلیل دادهها، مبنا قراردادن چارچوبی استاندارد برای بررسی انحراف از معیارها و محک زدن وضعیت کنونی زبان نوشتاری در فضای مجازی بوده است؛ به بیان دیگر، دادههای این پژهش با زبان فارسی نوشتاری معیار که ذوالفقاری به اصول آن در حوزههای مختلف اشاره کرده است، مقایسه شدهاند.
بنابراین، هدف از انجام این پژوهش، بررسی خطاهای کنشی زبان فارسی در شبکۀ اجتماعی ارتباطی تلگرام و تقسیمبندی خطاهای نوشتاری، بررسی کیفی و کمی خطاهای زبان نوشتاری در تلگرام، و مقایسه الگوهای غیرمعیار زبان فارسی نوشتار با الگوهای معیار زبان فارسی در دو حوزه زبانی و بلاغی است، و در پایان، راهکارهایی برای کنترل و اصلاح الگوهای زبانی در شبکههای اجتماعی و پیشنهادهایی برای پژوهشهای بعدی ارائه شده است.
همانگونه که دادههای جدول شماره (5) نشان میدهد، بیشترین خطاها در زمینه بلاغت زبانی مربوط به جابهجایی ارکان جمله (92/25 درصد) و کمترین خطا در این حوزه، مربوط به استفاده از الگوهای بیانی بیگانه است.
بسامد خطاها در حوزه بلاغی بحث و نتیجهگیری بررسی صفحهها و شبکههای اجتماعی بیش از هر چیز، بیدقتی کاربران در نگارش درست زبان فارسی را نشان میدهد، که این خود میتواند تهدیدی برای خط و زبان فارسی بهشمار آید، زیرا بهمرور، گونههای نادرست زبانی بهدلیل استفاده زیاد ممکن است درست تلقی شوند.