چکیده:
شاعران با به کارگیری توناییهای بالقوه زبانی میتوانند در ایجاد بسترهای اجتماعی و فرهنگی نقش تعیینکنندهای داشته باشند. در طول حیات ادبی در ایران شاعران بسیاری چهره نمودهاند و از حیث نوعآوری زبانی در شعر بر غنای زبان فارسی افزودهاند. از نظر ساختگرایان هنجارگریزی یکی از موثرترین روشهای برجستگیسازی و آشناییزدایی در شعر است که بسیاری از شاعران کلاسیک و معاصر از آن بهره بردهاند. در این راستا، سیمین بهبهانی از جمله شاعرانی است که در سرایش «شعر نو» از آموزههای صورتگرایان بهره برده است و به کاربست انواع فراهنجاریهای زبانی در غزل به عنوان مایه اصلی هنر شاعری خویش مبادرت ورزیده است. وی با قاعدهافزایی و قاعدهکاهی زبانی احساسات عاشقانه و عارفانة خود را بیان کرده و به بیان دیدگاههای فکری، فرهنگی و مذهبی خود اهتمام ورزیده است. بر این اساس، در این جستار با کنکاش در زوایای شعری دیوان این شاعر معاصر که به روش کتابخانهای گردآوری شده است. نوعآوریها، گونههای هنجارگریزی زبانی و خلاقیتهای هنری و آرایههای ادبی به کار گرفته شده به منظور خلق غزل سیاسی و اجتماعی در مجموعه اشعار او به روش توصیفی تحلیلی مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج تحقیق حاکی از آن بود که بانوی غزل ایران به وفور از هنجارگریزی آوایی و معنایی در اشعارش بهره برده و نیز مشخص گردید که گریز از این هنجارهای زبانی چه تأثیری در میزان برجستگی و تشخص سبکی شعر وی نسبت به شعر معاصرانش داشته است.
Simin Behbehani is one of the poetesses who had used the formalists' ideas and views in modern versing and employed a lot of linguistic deviations in her lyrics as the raw material of poem art. She used deviations and foregrounding to convey her romantic and spiritual feelings and ideological, cultural, and religious views. The required data gathered from library to investigate the creativityوlinguistic deviations, and figures of speech. The method employed was descriptive and analytic. The results indicate that the Iranian lady employed phonological and semantic deviations more than other types which make her more brilliant than other poets with respect to foregrounding and stylistic art.
خلاصه ماشینی:
5ـ تحلیل هنجارگریزیها (معنایی، نحوی، آوایی، زمانی، سبکی، نوشتاری، گویشی) در دیوان سیمین بهبهانی در این پژوهش 36 مجموعه شعر و 222 مصراع مورد بررسی قرار گرفتهاند و نوع هنجارگریزی در آنها مشخص گردید.
خداست (هنجارگریزی نوشتاری، شاعر واژگان را در سطرهای جداگانهای آورده است تا پیام خود را به خواننده بهتر منتقل کند) (اذان: 33ـ 32) آه، ای تیرای تیر دلدوز («ای تیرای تیر» هنجارگریزی نوشتاری، تکرار واژگان) آه، ای خارای خار جانسوز («ای خارای خار» هنجارگریزی نوشتاری، تکرار واژگان) ای، ای گرگ ای گرگ وحشی («ای گرگ ای گرگ» هنجارگریزی نوشتاری، تکرار واژگان) آتش ای آتش ای شعلهی مرگ (« آتش ای آتش» هنجارگریزی نوشتاری، تکرار واژگان) سوختی، سوختی پیکرم را («سوختی سوختی» هنجارگریزی نوشتاری، تکرار واژگان) (آرزو34ـ33) 6ـ تجزیه و تحلیل دادههای آماری در این قسمت از نوشته به صورت اجمالی، به تجزیه و تحلیل انواع هنجارگریزیها که در غزلهای بهبهانی بکار گرفته شدهاند، میپردازیم: در شعر"تسکین"، مقولههای "تجسمگرایی و انسانپنداری" با بسامد5 بالاترین و مجموعههای "زن در زندان طلا"، "رقاصه"، "آتش دامنگیر" و"سکوت سیاه" با 2 مورد فراوانی و مجموعههای "فرشته آزادی"، "بستر بیماری"، "نگاه آشنا"، "حریر ابر"، "اذان"، "آرزو" و "نگاه تو" با 1 مورد کمترین فراوانی را به خود اختصاص دادهاند.