چکیده:
توزیع متناسب منابع میان سکونتگاههای انسانی با هدف دستیابی به توسعۀ متوازن در جامعه، نیازمند برنامهریزی اصولی است که در گام نخست با تبیین وضع موجود و شناسایی امکانات و محدودیتهای مناطق همراه است. باتوجهبه اهمیت مقولۀ فرهنگ و ابعاد کمّی و کیفی آن در توسعۀ جوامع، این پژوهش به تحلیل و طبقهبندی شهرستانهای استان البرز از نظر درجۀ توسعۀ کمّی فرهنگ میپردازد. بهاینمنظور 24 متغیرهای فرهنگی با روش اسنادی انتخاب و وزن آنها با الگوی ANP در نرمافزار SuperDecision تعیین شد. در این راستا ابتدا روابط میان متغیرها با روش دیماتل تحلیل شد و سپس در الگوی ANP لحاظ شد. طبقهبندی شهرستانها از نظر میزان برخورداری از شاخصهای فرهنگی، با روش تاپسیس در برنامة excel و روش تحلیل خوشهای در نرمافزار spss انجام و با نرمافزار ARCGIS گویا شد. نتایج پژوهش حاضر بیانکنندة نبود تعادل در توزیع شاخصهای فرهنگی میان شهرستانهای استان است. شهرستان کرج با میزان تاپسیس 50/0، بیشترین رتبه و شهرستان نظرآباد با میزان تاپسیس 14/0، کمترین رتبه را از جنبة توسعۀ کمّی فرهنگ در استان کسب کردهاند. شهرستانهای کرج، طالقان و فردیس با کسب بیشترین میزان تاپسیس در طبقۀ برخوردار، شهرستان اشتهارد در طبقۀ نیمهبرخوردار و شهرستانهای ساوجبلاغ و نظرآباد با کسب کمترین میزان تاپسیس در طبقۀ محروم از شاخصهای توسعۀ فرهنگ قرار دارند که نیازمند توجه در برنامههای توسعۀ آیندة استان البرز است.
خلاصه ماشینی:
به اين ترتيب برنامه ريزي جـامع توسـعه پـذيري بـا هـدف ارايۀ الگويي مناسب براي توزيع متعادل خدمات ، جمعيت و سکونتگاه ها ضرورت مييابد (محمدي و ايزدي، ١٣٩٢: ٩٠) که در گام اول نيازمند بررسي و شناسايي منابع و محدوديت ها و تعيين درجۀ توسـعه يـافتگي منـاطق مبنـي بـر مجموعه اي از شاخص هاي توسعه در ابعاد مختلف است (تقوايي و نوروزي، ١٣٨٦: ٦٠-٦١).
زياري (١٣٧٩) در پژوهشي بـا عنـوان "سـنجش درجـۀ توسـعه يـافتگي فرهنگـي اسـتان هـاي ايـران " بـا روش تاکسونومي عددي به سطح بندي و مقايسۀ درجۀ توسعه يافتگي استان هاي کشور مبتني بر آمار مربوط به ٢٢ شـاخص فرهنگي در سال ١٣٧٥ پرداخته است و نشان مي دهد که نبود فرصت هاي برابر در بهره مندي از منابع ، وجـود نظـام برنامه ريزي مرکزگرا، و بهره گيري از الگوي توسعۀ مرکز - پيرامون از جمله عوامل مهم در توزيع نامتعادل امکانـات فرهنگي در کشور است و شهر تهران ، مهم ترين قطب رشد کشور، با کسب بيشترين امتياز، توسـعه يافتـه تـر از سـاير مناطق است .
جدول - ١: ويژگي کارشناسان (منبع : نگارندگان ، ١٣٩٤) (رجوع شود به تصویر صفحه ) پس از بررسي پرسش نامه هاي داده شده به کارشناسان ادارة روابط بين شاخص ها با روش ديماتل ١ تحليل شـد و براي وزن دهي در الگوي ANP٢ در نرم افزارSuperDecision لحاظ شد؛ سپس تحليل و طبقه بنـدي شهرسـتان هـا از ١ رجوع شود به (اصغرپور، ١٣٢:١٣٨٧ ٢ رجوع شود به (٢٠٠٨ ,Garcia-melon ;٢٠٠٤ ,saaty) نظر ميزان برخورداري از شاخص هاي فرهنگي به ترتيب با روش تاپسيس ١ در برنامۀ excel و روش تحليـل خوشـه در نرم افزار spss انجام و با ARC GIS گويا شد.