چکیده:
یکی از نخستین گامها در برنامهریزی برای توسعة گردشگری منطقه، داشتن شناخت کامل از محیط است؛ بهگونهایکه ضمن شناسایی مناسبترین مکان ها برای توسعة گردشگری آن، پهنههای نامناسب یا در معرض خطر نیازمند حفاظت یا احیاء نیز مشخص شوند تا بدینترتیب ضمن طرحریزی برای ارائة بهترین و سودآورترین برنامهها، اصول توسعة پایدار نیز رعایت شود. ازاینرو در پژوهش حاضر، با بهکارگیری سامانة اطلاعات جغرافیایی (GIS) و فرایند تحلیل سلسلهمراتبی (AHP)، پهنههای مناسب توسعة گردشگری در شهرستان تالش که بهدلیل برخورداری از جاذبههای کمنظیر طبیعی همچون کوهستان، جنگلهای انبوه، رودخانه، روستاهای ییلاقی - تاریخی، آبشارها، چشمههای طبیعی و همچنین سواحل دریای خزر، از منظر اکوتوریسم، توانمندیهای بسیار مناسبی دارد و از شهرستانهای برتر استان گیلان به شمار میرود، بهترتیب اولویت مشخص شدهاند. بدینمنظور، پس از تعیین 5 معیار و 27 زیرمعیار برای بررسی پتانسیلهای گردشگری منطقه در قالب پرسشنامة مقایسههای زوجی، به توزیع پرسشنامه بین خبرگان و صاحبنظران حوزة گردشگری در شهرستان تالش، اقدام شد. پس از ارزشگذاری این معیارها با روش AHP، لایههای رقومی مربوط به معیارها و زیرمعیارها در محیط GIS تهیه و تلفیق شدند تا درجات تناسب محیطی برای توسعة گردشگری در منطقه مشخص شوند. یافتهها بیان میکند 777 کیلومتر مربع از زمینهای شهرستان تالش در طبقة بسیار مناسب و 415 کیلومتر مربع از این پهنهها در طبقة مناسب قرار دارند؛ به عبارت دیگر، در مجموع، 55 درصد از زمینهای شهرستان تالش شرایط پذیرفتنی برای برنامهریزی و توسعة گردشگری دارند. همچنین، بخش مرکزی با برخورداری از مساحت 434 کیلومتر مربع از پهنههای با درجة بسیار مناسب، اولویت اول را برای برنامهریزی توسعة گردشگری به دست آورده است. پس از آن، بخشهای کرگانرود، اسالم و حویق بهترتیب در اولویتهای بعدی قرار دارند.
خلاصه ماشینی:
ازاين رو در پژوهش حاضر، با به کارگيري سامانۀ اطلاعات جغرافيـايي (GIS) و فرايند تحليل سلسله مراتبي (AHP)، پهنه هاي مناسب توسعۀ گردشگري در شهرسـتان تـالش کـه بـه دليـل برخورداري از جاذبه هاي کم نظير طبيعي همچون کوهستان ، جنگل هاي انبوه ، رودخانه ، روستاهاي ييلاقي - تاريخي، آبشارها، چشمه هاي طبيعي و همچنين سواحل درياي خزر، از منظر اکوتوريسم ، توانمندي هاي بسيار مناسـبي دارد و از شهرستان هاي برتر استان گيلان به شمار ميرود، به ترتيب اولويت مشخص شده اند.
براي تحقق اين هدف ، تعيين اولويت پهنه هـاي داراي شـرايط لازم بـراي توسـعۀ گردشـگري، مـيتوانـد بسـيار کمک کننده باشد؛ به طوريکه با شناسايي مناسب ترين پهنه ها، برنامه ريزيهايي براي توسعۀ پايدار گردشگري در ايـن مناطق انجام شده است .
همچنين مديريت منطقي گردشگري نيز مـي توانـد بـه حـد 1 Hetzer 2 The International Ecotourism Society 3 Eagles & Agyemen 4 United Nations Environmental Program (UNEP) زيادي در مراقبت و توسعۀ محيط کالبدي و ميراث فرهنگي، علاوه بر توسعۀ کيفيت زنـدگي، مـؤثر باشـد» (سـازمان جهاني جهانگردي و برنامۀ محيط زيست سازمان ملل متحـد، ١٩٨٢؛ بـه نقـل از اينسـکيپ ، ١٣٨٩، ٨٨).
جدول - ٢: معيارها، زيرمعيارها و ضرايب اهميت زيرمعيارها (رجوع شود به تصویر صفحه ) شناسايي پهنه هاي مستعد توسعۀ اکوتوريسم براساس اولويت پس از شناسايي معيارها و اولويت بندي آن ها با الگوي AHP که روش تصميم گيري و ارزيابي چندمعياره است و نيز استفاده از نرم افزار اکسپرت چويس براي محاسبۀ وزن ها، معيارهاي شناساييشده اولويت بندي شـدند؛ سـپس بـا الگوي وزن دهي ١ IO در محيط سـامانۀ اطلاعـات جغرافيـايي (GIS)، پهنـه هـاي داراي تـوان گردشـگري براسـاس اولويت ، در منطقۀ مد نظر تعيين شدند.