چکیده:
ساختار فضایی آیین عملکرد فضایی مناطق است؛ بهطورکلی اجزای سهگانة جمعیت، فعالیت و نواحی ساختهشده که از سه عامل مرکز شهر، شبکههای ارتباطی و زیرمراکز فعالیتی متأثر است، این ساختار را جایی بین تکمرکزی تا چندمرکزی قرار میدهد؛ از اینرو، هدف اصلی این پژوهش تحلیل کمی توزیع جمعیت منطقة کلانشهری تهران براساس عوامل سهگانة فوق برای درک ساختار فضایی و الگوی فضایی حاکم بر آن است. روش تحقیق حاضر از نظر هدف، کاربردی و از نظر ماهیت ترکیبی از روشهای کمی و فضایی است که در قالب روش تحلیل رگرسیونی استفاده شده است. دادههای مورد نیاز این پژوهش نیز شامل جمعیت، اشتغال مراکز و شبکههای ارتباطی است که براساس سرشماری سال 1390 به تفکیک شهرها و دهستانها از مرکز آمار ایران دریافت شده است. نتایج مدل تکمرکزی نشان میدهد که بین توزیع جمعیت و مرکز شهر رابطة بسیار ضعیفی وجود دارد، اما شبکههای ارتباطی توضیحدهندگی بیشتری ارائه میشود. علاوهبر این، رابطة توزیع جمعیت با زیرمراکز فعالیتی در منطقة کلانشهری تهران، 50 درصد از تغییرات تراکم جمعیت را از طریق این مراکز توضیح میدهد. تحلیل یکپارچة مدل نیز نشان میدهد از بین عوامل سنجششده، شبکههای ارتباطی یکی از اصلیترین عوامل شکلدهندة ساختار فضایی در منطقه بوده است و ظهور و اثرگذاری زیرمراکز فعالیتی، شکلگیری الگوی فضایی چندمرکزی را در منطقة کلانشهری تهران نوید میدهد.
خلاصه ماشینی:
در اين فراشد جمعيت ، اشتغال و نواحي ساخته شده تحولات زيادي را به خود ديده که سبب شکل گيري يک منطقۀ کلان شهري وسيع شده است و ساختار فضايي نويني را بر منطقۀ کلان شهري تهران تحميل کرده که با ساختار تک مرکزي اوليه متفاوت است ؛ از اين رو، هدف اصلي اين پژوهش تحليل کمي توزيع جمعيت منطقۀ کلان شهري تهران براساس عوامل مرکز شهر، زيرمراکز فعاليتي و شبکه هاي ارتباطي براي درک ساختار فضايي و الگوي فضايي حاکم بر آن هاست ؛ بنابراين ، در زمينۀ ريخت شناسانۀ تغييرات تراکم جمعيت در مقايسه با هريک از عوامل ، سنجش ميشود.
مدل هايچندمتغيرة سنجندة رابطۀجمعيت وزيرمراکزفعاليتي (رجوع شود به تصویر صفحه) منبع :(کلادرا،دوارت ومويکس ،٢٠٠٩:٢٨٥٦) مدل يکپارچه همان گونه که در بخش هاي پيشين نيز اشاره شد، يکي از اهداف اين پژوهش تحليل ميزان اثرگذاري هريک از متغيرهاي پيش گفته (مرکز شهر، شبکه هاي ارتباطي و زيرمراکز فعاليتي) بر ساختار توزيع جمعيت است ؛ از اين رو بايد هريک از متغيرها در يک مدل واحد استفاده شود که قابليت قياس آن ها براساس سنجنده اي واحد وجود داشته باشد.
شبکه هايآزادراهيوبزرگراهيمنطقۀکلان شهريتهران درسال ١٣٩٠ بحث ويافته ها همان گونه که در بخش هاي پيشين اشاره شد ساختار فضايي به طور عام و جمعيت به نحو خاص از سه عامل اصلي مرکز شهر، زيرمراکز فعاليتي و شبکه هاي ارتباطي متأثر است ؛ بنابراين ، ساختار توزيع جمعيت منطقۀ کلان شهري تهران در سال ١٣٩٠ در مقايسه با عوامل سه گانۀ پيش گفته سنجيده شد که نتايج آن ها در زير آمده است .