چکیده:
این مقاله به بررسی مقایسهای دو لنگه جلد لاکی میپردازد و با در نظر گرفتن روند تاریخی و
زمانی و مکاتب هنری نقاشی ایرانی، شیوههای تکنیکی ساخت جلدهای لاکی، و بررسی زندگینامه
هنرمندان سازنده آنها الحاقی بودن رقم جلد دوم را ثابت میکند. این دو جلد عبارتند از:
1. جلد روغنی کلیات سعدی شماره 5967 کتابخانه و موزه ملی ملک ساخت محمدتقی بن سلطانالکتاب
اصفهانی در 1313ق. 2. جلد روغنی روی نسخهای از دیوان حافظ به خط وصال شیرازی مورخ 1264ق
در مجموعهای شخصی با رقم الحاقی آقا محمداسماعیل نقاشباشی.
در پایان هم نشان داده میشود که هر دو جفت جلد نشانههای کارگاه محمدتقی اصفهانی را دارد؛ با این
تفاوت که جلد کتابخانه ملک سفارش ویژه برای هنرشناس معروفی همچون مجدالملک دوم است اما
جلد دیوان حافظ سفارشی معمولی از سری تولیدات معمولی کارگاه او.
خلاصه ماشینی:
"1. جلد روغنی (لاکی) مجلس عرفا و شعرا با گل و بوته و حاشیههای حلکاری طلائی مفاصل با رقم:«حسب الفرمایش بندگان جناب اجل افخم آقای مجدالملک ـ دام اجلاله ـ بید کمترین محمدتقی بنسلطانالکتاب اصفهانی، شهر ذیقعده سنه 1313ق» روی نسخهای از کلیات سعدی که به شماره 5967 درگنجینه کتابخانه و موزه ملی ملک نگهداری میشود و در این جا با نام جلد ملک خوانده میشود.
بر این اساس طراحی جلد حافظ کاملا نقطه مقابل تفکر آقا اسماعیل است و همان گونه که ذکر شد بهاحتمال بسیار باید از کارهای کارگاه محمدتقی نقاش باشد.
با بررسیدقیق جلد حافظ وصال مشخص میشود رقم نقاش کاملا بر لایههای بالایی سطح روغن پوشش جلد استکه نشان میدهد بعد از مرحله حلکاری طلائی انجام شده است.
با توجه به توضیحات فنی بالا به هنگام بررسی جلد دیوان حافظ متوجه میشویم رقم «عمل کمتریناسمعیل» که باید در پائینترین لایههای روغنی باشد در بالاترین لایه قرار گرفته، به نحوی که حلکاریطلایی در زیر رنگ سفید واقع شده و این خود نشانگر آن است که رقم بعدا به کار اضافه شده است.
از سوی دیگر با توجه به نفاستنسخه دیوان حافظ و سوابق هنری خانواده وصال که علاوه بر خوشنویسی در همه هنرهای نسخهپردازی نظیرنقاشی و نگارگری و تذهیب و تجلید نیز دستی بر کار داشتند بعید به نظر میرسد که خانواده وصال سفارشساخت جلد این نسخه را به دیگری سپرده باشند."