چکیده:
دوره صفویه عصری درخشان برای هنر نساجی ایران شناخته میشود. در مراکز تولید آن زمان
انواع دستبافتهها از جمله پارچههای نفیسی چون مخمل, زری, ترمه و قلمکار تهیه میشد. آنچه
در مورد این پارچهها قابل توحه است استفاده از شیوههای در بافت و تولید انواع پارچهها
با طرحها و رنگهای مختلف میباشد. به طوری که تولید آنها نه تنها افزایش تقاضا در بازار
داخلی را به همراه داشت بلکه به دلیل مرغوبیت و زیبایی با عنوان کالای تجاری به دیگر کشورها
نیز صادر میشد. این روئقی و شکوفایی مدپون توحه و علاقمندی شاهان این عصر به استفاده از
پارچههای نفیس, حمایتهای آنان از بافندگان و توجه به زیرساختهای لازم در رونق اقتصاد و
تجارت ایران بود. پژوهش حاضر بر مبنای مطالعات کتابخانهای و میدانی و با هدف بررسی انواع
دست بافته های نفیس و مطرح دوره صفوی مانند زری. مخمل. ترمه و قلمکار انجام گرفته است.
نتیجه پژوهش نشان میدهد رونق اقتصادی نساجی در عصر صفویه مرهون هنر نگارگری و نفوذ
اند پشه و باورهای شیعی است و این تاثیر به طور خاص در طراحی بافتههای زری. قلمکار، مخمل
و ترمه نموده پیدا کرده است.
Safavid Era is considered a golden age for Iranian textile industry. At that time various types of hand-woven textiles such as invaluable traditional Iranian cloth namely Zari, Termeh, Ghalamkar and velvet were produced in production units. What is worth mentioning about these textiles is applying various methods in terms of texture and producing different types of them
using different designs and colors. Production of these textiles led to not only higher demand in domestic markets but also contributed to higher volume of exports to foreign markets due to their high quality and beauty. Such prosperity was due to the importance attached by Safavid kings to production of invaluable textiles, their support of textile producers and weavers, and their attention to infrastructures required for trade and economic prosperity. The present study is a library research whose objective
has been investigating various types of valuable and prominent hand-woven textiles during Safavid era such as Zari, Termeh, velvet and Ghalamkar. The results of this research show that the economic prosperity of textile industry in Safavid Era is due to the art of painting and the influence of Shi'i thought and beliefs and this is revealed in theit textiles.
خلاصه ماشینی:
همچنـين مقالاتي چون تطبيق نقوش زربفت گورکاني هند با زربفت هـاي صـفوي (طالـب پـور و خطايي، ١٣٩١)، تأثير سبک نقاشان صفوي بر طراحي پارچه هاي ايـن دوره (هـدايتي و شايسته فر، ١٣٨٩) و طرح ها و نقوش مکتب پارچه بافي يزد در عصـر صـفوي (جعفـري نعيمي،١٣٩٢) نوشته شده اند.
هر چند درباره سـابقه بافـت اين پارچه در ايران مدرکي در دست نيست ؛ اما بايد گفـت در دوره تيمـوري شـهرهاي يزد، اصفهان ، کاشان و تبريز پيشرفت قابل ملاحظه اي در زمينه توليـد ايـن نـوع پارچـه داشتند و کارگاه هاي پارچه بافيشان محصولات خود را صادر ميکردنـد (محمدحسـن ، ١٣٦٦: ٢٣٩).
(دهخـدا، ج ٢٨، ١٣٤١: ٣٦٦) اين پارچه از بافته هاي نفيس و افسانه اي ايران مـيباشـد کـه تـاريخ مشخصـي از خود درباره شيوه بافت و زمان توليد به جـا نگذاشـته اسـت (يـاوري،١٣٦٦: ١٠٨)؛ امـا نوشته ها و تحقيقات ، اطلاعات ما را در زمينه بافت اين پارچه منحصربه فـرد، بـه حـدود دو هزار سال پيش ميبرد که محصولات ابريشمي و پارچه هاي ايـران در اروپـا و آسـيا مشهور بود و بهترين پارچه هاي زري به دست هنرمندان ايراني بافته ميشد.
(طالب پور و خطايي، ١٣٩١: ٦٢) (رجوع شود به تصویر صفحه) (پوپ و اکرمن ، ١٣٨٧: ٢٤٢٧) ترمه دهخدا ترمه را پارچه نفيس بافته شده از کرک يا نوعي شال با رنگ هاي گونـاگون و طرح گل و بته معرفي کرده اسـت (دهخـدا، ج ١٥، ١٣٤١: ٦٢٥).