چکیده:
ارزیابی کتاب های درسی و تحلیل محتوای آن ها در برنامه ریزی آموزشی اهمیت بسیاری دارد. هدف پژوهش حاضر تحلیل زبان شناختی متن کتاب زبان انگلیسی هفتم از منظر انواع فرایند (فعل) بر اساس چهارچوب فرانقش تجربی دستور نقش گرای نظام مند هلیدی و متیسون ( 2014 ) است. پژوهش حاضر از نوع توصیفی تحلیلی است. به این ترتیب متن کتاب (شامل دستورالعمل تمرین ، متن مکالمه ، و در س) در
قالب شش فرایند مادی، ذهنی، ارتباطی، رفتاری، بیانی، و وجودی طبقه بندی و الگوی کاربرد فرایندها ارائه م یشود. برای مقایسة بهتر کل کتاب به چهار بخش (شامل دو درس، تمرین ها، و مرور) تقسیم م یشود. نتایج نشان م یدهد که از مجموع 509 فرایند مشاهده شده فرایند رابطه ای با 36 درصد رخداد پربسامدترین است. درصد رخداد سایر فرایندها عبارت اند از: مادی 27 درصد، رفتاری 19 درصد، بیانی 14 درصد، ذهنی 4
درصد، و وجودی کم تر از 1 درصد. درصد فرایند رابطه ای در بخش سوم و چهارم به طور چشم گیری کاهش می یابد. درصد رخداد فرایند مادی و رفتاری به ترتیب روندی افزایشی و کاهشی دارد. بیش ترین رخداد فرایند ذهنی در بخش چهارم است . در کل دانش آموزان با 60 نوع فعل گوناگون مواجه می شوند: مادی ( 35 فعل)، ذهنی ( 7 فعل)، رابطه ای ( 4 فعل)، رفتاری ( 6 فعل)، بیانی ( 7 فعل)، و وجودی ( 1 فعل).
The present study is conducted to analyze Prospect 1 (7th grade) according to functional approach. So، different processes will be categorized and compared based on the experiential metafunction introduced in systemic functional grammar (Halliday and Matthissen، 2014). The research follows a descriptive-analytic method. The text of the book (instructions، conversations، and lessons) is classified into six process types including material، mental، relational، behavioral، verbal and existential. Then، the usage pattern of each will be demonstrated. For a better comparison the book is divided into four parts (each consisting of two lessons، exercises and the review). The results show that among 509 processes in the book، relational (36 %) is the most frequent one. The percentage frequencies of other processes are as follows: material (27%)، behavioral (19%)، verbal (14%)، mental (4%)، and existential (less than 1%). In the last two parts of the book، the percentage frequency of the relational process decreases. On the contrary، that of material process increases. The use of behavioral process is decreased to the end of the book while mental process reaches its highest occurrence in the last part of the book. In general، 60 different verbs (types) have been used in the book: material (35 verbs)، mental (7 verbs)، relational (4 verbs)، behavioral (6 verbs)، verbal (7 verbs)، and existential (1 verb)
خلاصه ماشینی:
به این ترتیب متن کتاب (شامل دستورالعمل تمـرین ، مـتن مکالمـه ، و درس ) در قالب شش فرایند مادی ، ذهنی ، ارتباطی ، رفتاری ، بیانی ، و وجودی طبقه بندی و الگـوی کاربرد فرایندها ارائه می شود.
همان گونه که می دانـیم مقایسـۀ انواع فرایندها به این علت اهمیت دارد که نشان می دهد نویسندگان متن آموزشی در انتخـاب متن ها و تمرین ها (درون داد زبانی دانش آموزان ) از چه فرایندهایی بیش تر استفاده کـرده انـد و درصد فراوانی فرایندهای مختلف (افعال ) در کتاب درسی از چه الگویی تبعیت می کند.
برخی از آن ها متن های آموزشـی را از منظـر دستور نقش گرای نظام مند بررسی کرده اند که به شکل مختصر معرفی می شوند: غفـاری مهـر (١٣٨٣) ویژگی های متنی دو مجموعۀ آموزشی زبان فارسی یعنی «فارسی بیاموزیم » و «آزفا» را با توجه به فرانقش متنی بررسی و مقایسه کرده اسـت .
آچوگر و کلمبی (٢٠٠٨ ,Achugar and Colombi) معتقدند زبان شناسی نقش گرای نظـام منـد (Systemic Functional Linguistics/ SFL) نظریه ای اجتمـاعی دربـارٔە زبـان اسـت کـه بـه پژوهش گران این امکان را می دهد با سازه هـا، ابزارهـا، و بینشـی منحصـربـه فـرد در حـوزٔە یادگیری زبان دوم مطالعه کنند.
بررسـی فراوانـی رخـداد حروف ربط در بخش های اول تا چهارم نشان می دهد که فراوانی رخداد حـروف ربـط در این چهار بخش سیر افزایشی دارد؛ بیش ترین رخداد حروف ربط در دسـتورالعمل تمـرین است نه در متن درس ؛ در مجموع حروف ربطی که در کتاب به کـار رفتـه شـامل ”now“، ”if“،and” “،or” “،but” “،then” “، و ”before“ است و حروف ربط ”but“ و ”or“ هر کدام فقط یک مورد رخداد داشته اند.