چکیده:
در ترکیه دو گفتمان کلان اسلام گرایی از هم قابل تمیز هستند. از یک سو گفتمان اسلام سیاسی است که به تاسیس دولت معتقد است و دیگری اسلام اجتماعی که بهشدت مخالف پروژه سیاسی اسلام است و در مقابل اسلام سیاسی قرار می گیرد. بدیعالزمان سعید نورسی، روحانی برجسته و کردتبار ترکیه، با ساختارشکنی در سنت اسلام سنی ـ صوفی، پایه گذار اندیشه هایی گردید که در نتیجه آن، «جنبش اسلام اجتماعی» پس از مرگ وی در ترکیه شکل گرفت. اندیشه های نورسی با تحولی که در دوره های مختلف تجربه می کند، در نهایت موفق به بازتعریف مفهوم «انسان اسلامی» در گفتمان «صیانت» شده، الگوی جدیدی از رابطه اسلام و مدرنیته ارائه می دهد. پس از وی جنبش نورجو تقسیم بندی های متعددی بر اساس تفاسیر متفاوت از آثار نورسی پیدا می کند که مهم ترین آنها جنبش فتحالله گولن است. گولن را پایه گذار جنبش ایمان محور می دانند؛ چراکه با الهام از اندیشه های نورسی، تحولی معنایی و فکری را در این نظام فکری ایجاد کرده است. وی از طریق شبکه های آموزشی، اقتصادی و رسانه ای در سطح بسیار گسترده ای در جامعه ترکیه هوادار پیدا کرده و بر سپهر عمومی آن کشور بسیار اثرگذار بوده است. امروزه گولن در سطح بینالملل نیز بسیار شناخته شده و اثرگذار است. اندیشه های گولن نتایج سیاسی متفاوتی از اندیشه های نورسی پیدا می کند که مهم ترین آن، پذیرش دموکراسی لیبرالسکولار است.
In turkey, two main discourses of Islamism can be differentiated from each other. One of them is the discourse of political Islam believing in the foundation of government and the other is that of social Islam which is severely against the project of political Islam. Bediuzzaman Said Nursi, the outstanding Kurdish clergyman of turkey, established thoughtsthrough deconstructing in the tradition of Sufi- Sunnite Islam and consequently, it was developed the movement of social Islam in turkey after his death. Nursi’s thought with a change in various eras finally leads to redefining the concept of Islamic human within the discourse of preservation and presenting a new pattern on the relationship between Islam and modernity. Following him, Noorju movement is of numerous divisions based on different interpretations from the works of Nursi and the most important of which is movement of Fathollah Gulen. Gulen is the founder of belief based movement since he has made intellectual and meaning based revolution in this intellectual system inspired by Nursi thought. He is of numerous followers and very influential in turkey through the educational, economic, and media networks. Today, Gulen is internationally well-known and effectual. Gulen’s thought is of different political results compared with that of Nursi and the most important of which is accepting secular liberal democracy.
خلاصه ماشینی:
این پیروزی به مدد حمایت گروههای اجتماعی مختلف از حزب دموکرات میسر شده بود: تجار خردهبورژوازی که به دنبال افزایش سهم قدرت خود در نظام بروکراسی و سوسیالیستی دولت بودند؛ روستاییان و دهقانان که به دلیل سیاستهای نخبهگرایانه حزب جمهوریخواه خلق، مورد غفلت و بیتوجهی قرار گرفته بودند و بهعنوان تودههای حاشیهنشین صدای خود را از طریق حزب دموکرات (DP) بلند کردند؛ مسلمانان محافظهکار و رهبران طریقتهای صوفی، به دلیل آنکه مدام مورد آزار و اذیت قرار میگرفتند و از سیاستهای ضدمذهبی و سکولار حزب جمهوریخواه خلق ناراضی بودند؛ زمینداران بزرگی که از قانون اصلاحات ارضی ناراضی بودند؛ روشنفکرانی که خواهان آزادی بیان بیشتر بودند؛ و صاحبان صنایع جدید که منتقد دولتمداری در اقتصاد شمرده میشدند (الیگور، 1394: 89ـ88).
5. سعید قدیم: مواجهه انتقادی با صوفیسم سعید نورسی در دوره اول زندگی خود که با شکلگیری مشروطه در عثمانی همزمان بود، در نقد اندیشههای تقلیدی سنتهای صوفی و رواج اندیشههای الحادی که منشأ خارجی داشتند، معتقد بود در فضای جدید شکگرایی مدرن، انجام اصلاحات اجتماعی بر اساس مبانی فکری سنتی امکانپذیر نیست (الانصاری، 2014م: 29).
در جمهوری اول کمالیستی نیز همچنان مبنای قانون، بر اساس نظریه اصالت محتوا تفسیر میگردد؛ تنها بهجای شریعت و ارزشهای اسلامی، معرفتشناسی پوزیتیویستی قرار میگیرد و به همین دلیل، دوگانگیهای متضادی میان دولت و جامعه مدنی پدیدار میشود.
در اسلام اجتماعی، نقطه آغازین دانش است و بسترهای اقتصادی و سیاسی بهعنوان ابزارهای لازم برای رشد و پرورش دانش و کسب خودآگاهی به مدد سوژه میآیند و در نهایت توانمندی در جامعه مدنی اصالت مییابد تا از آن طریق نهاد دولت تحت تأثیر قرار گیرد؛ ولی در اسلام سیاسی، تربیت انسان اسلامی منطق و استراتژی متفاوتی مییابد.