چکیده:
رساله تعریف علم کلام محقق دوانی شرحی است بر بحث تعریف علم کلام در شرح مواقف .میر سید شریف در شرح تعریف علم کلام ، پنج مطلب ارائه می دهد .دوانی علاوه بر شرح آنها ، به نقد نیز می پردازد . وی همچنین برخی اشکالات وارد شده را پاسخ می دهد که از جمله آنها اشکالات علاء الدین طوسی است .
به اعتقاد دوانی مقصود از قدرت تامه علم به عقایدی است که با آنها بتوان به ارائه دلایل و دفع شبهات پرداخت به عبارت دیگر متکلم کسی است که تصدیق به همه عقائد همراه با آمادگی برای استنباط بقیه وجوه استدلال و راه های دفع شبهات بر حسب حاجت برایش حاصل شده باشد.
محقق دوانی در ادامه رساله، تعریف تفتازانی در المقاصد را می آورد و به نقد و بررسی آن می پردازد.
رساله بر اساس نسخه های معتبر تصحیح شد و دو نسخه معاصر دوانی مورد توجه قرار گرفت که تاریخ کتابت یکی از آنها به زمان حیات ایشان باز می گردد.
خلاصه ماشینی:
"به اعتقاد دوانی مقصود از قدرت تامه علم به عقایدی است که با آنها بتوان به ارائه دلایل و دفع شبهات پرداخت به عبارت دیگر متکلم کسی است که تصدیق به همه عقائد همراه با آمادگی برای استنباط بقیه وجوه استدلال و راههای دفع شبهات بر حسب حاجت برایش حاصل شده باشد.
(به نظر می رسد این اشکالات از سوی علاءالدین طوسی وارد شده باشد ) اشکالات وارده و پاسخ دوانی به قرار زیر است : الف –قدرت تامه به معنی علم به جمیع عقائد و ادله اثبات و طرق دفع شبهات نیست زیرا قدرت تامه بر اثبات یعنی متصف به آن قادر بر اثبات هر عقیده بر هر مخالفی باشد و هیچکدام از اهل کلام قادر بر آن نیستند زیرا احتمال دارد هر دو مخالف از اهل کلام باشند پس باید غیر را مقید کرده ، قدرت از قدرت تام حقیقی به مرتبه مادونش تنزل یابد.
به بیان دوانی استفاده از عبارت علی الغیر در تعریف مبین آنست که اگر متکلم دارای این قدرت باشد که علم به همه عقائد مستند به دلائل و راههای دفع شبهات داشته باشد بگونه ای که قادر بر اثبات بر هر مخالفی که خواست باشد فهو المراد و اگر در این حد برایش مقدور نبود قدر ممکن احاطه بالفعل همراه با آمادگی برای استنباط بقیه مطالب است به بیان دیگر در تعریف ، اصل قدرت معتبر است در هر مرتبه ای که باشد حال اگر شخصی با حصول طرفی ، قدرت برای تحصیل مابقی داشته باشد ملازمه برقرار است."