چکیده:
مسجد ـ مدرسه چهارباغ به عنوان گنجینه ای از هنر کتیبه نگاری اسلامی جایگاه ویژه ای دارد. بر این اساس پژوهش حاضر تلاش دارد به تبیین جایگاه کتیبه های این بنا به عنوان رسانه هایی نمادین بپردازد تا زمینه پاسخ به این پرسش اصلی که مهم ترین پیام های نمادین بازتاب یافته در کتیبه های مسجد ـ مدرسه چهارباغ ضمن تبیین نحوه انتقال پیام ها چیست؟ فراهم آید. پژوهش حاضر از حیث روش توصیفی ـ تحلیلی است. یافته اندوزی به شیوه میدانی و کتابخانه ای صورت پذیرفته است و تجزیه و تحلیل یافته ها کیفی است. نتایج پژوهش حاضر گویای آن است که مهمترین و بیشترین پیام هایی که از تعامل مذهب تشیع، مبانی اعتقادی و سیاست مذهبی حاکم در عصر صفویه، بر اساس سیری منظم از طریق این رسانه های نمادین هنر شیعی به مخاطبان انتقال می یابد، شامل بیان فضیلت، جانشینی (خلافت)، امامت و اشاره به ویژگی های برتر حضرت علی علیه السّلام، مدح و ستایش و الگوسازی از شخصیت امام علی علیه السّلام به عنوان مبنای اعتقادی هنر شیعی و اساس سیاست مذهبی رایج است.
خلاصه ماشینی:
کتیبههای مدارس عصر صفویه به مثابه رسانههای نمادین هنر شیعی نمونه موردی: مسجد ـ مدرسه چهارباغ اصفهان محیالدین آقاداودی<FootNote No="1" Text=" دانشجوی دکتری رشته تاریخ تطبیقی و تحلیلی هنر اسلامی دانشگاه شاهد تهران.
وی در کتاب گنجینه آثار تاریخی اصفهان که حاوی اطلاعات تاریخی مفیدی در مورد سال ساخت بنا، وسعت، شکل ظاهری و متن کتیبههای تاریخی آن است، بناهای عصر شاه سلطان حسین را به تفکیک مورد بررسی قرار داده و از مسجد ـ مدرسه چهارباغ به عنوان شاخصترین نمونه هنر و معماری این عصر نام برده است.
احادیث و روایات و مدح ائمه اطهار با توجه به سیاست و مبانی هنر عصر صفویه، گرایش به استفاده از اشعار و متون فارسی در بیان تعالیم و مفاهیم قابل ارائه در کتیبههای بناهای معماری موردتوجه قرار گرفت که یکی از بهترین نمونههای کاربرد این گونه از متون را در بنای چهارباغ به عنوان آخرین بنای شاخص عهد صفویه شاهد هستیم که اغلب با خط نستعلیق و برای مدح و ستایش ائمه اطهار و تعریف و تمجید از حامی بنا (شاه سلطان حسین) استفاده شده است.
متون ادبی و اشعار بر مبنای این دستهبندی و با توجه به تنوع و تعدد کتیبههای مسجد ـ مدرسه چهارباغ، بررسی متمرکز بر روی کتیبهها با مضامین و محتوای مشترک برای ارائه منسجمتر مطالب، امری ضروری به نظر میرسد؛ زیرا موضوعات و مفاهیم گوناگونی بر بستر این رسانه تاریخی بیان شده است که تعدادی از آنها شامل تعالیم ائمه اطهار، مدح و ستایش ایشان، بیان مبانی مذهب شیعه، ادعیه و اذکار، اخلاق علمآموزی، تعریف و تمجید از شاه سلطان حسین به عنوان حامی بنا و غیره است.