چکیده:
پیامدهای اقتصادی - اجتماعی و محیطی سدسازی، ممکن است جبرانناپذیر باشد، مناطق اجرای سدهای مخزنی، قبل از احداث بررسی می شوند و اثرات بعدی مورد پژوهش قرار نمیگیرد. این پژوهش، با هدف ارزیابی اثرات احداث سدّ سیازاخ بر روستاهای تحت تاثیر آن انجام پذیرفت. جامعة آماری در بخش کمّی تحقیق شامل روستاییان سرپرست خانوار بالادست و پاییندست سد بود. حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران تعیین و تعداد 200 پرسشنامه تکمیل و مقایسة نگرش ساکنین و تحلیل عاملی صورت گرفت. در بخش کیفی، اعضای شوراها، ادارة آب منطقهای و دهیاریها (41 = N) به صورت سرشماری مطالعه و به منظور تحلیل دادهها از فنّ تدوین نقشههای ذهنی، تحلیل محتوا و سامانة اطّلاعات جغرافیایی استفاده شد. بر اساس نتایج تحلیل چندمعیاره، مهمترین اثرات مثبت این طرح عبارت بود از بهبود کشاورزی منطقه، تامین آب شرب منطقه، افزایش سطح زیر کشت آبی، کنترل سیلاب، افزایش ارزش زمین، بهبود گردشگری و بهبود سطح درآمد خانوارهای پاییندست و مهمترین اثرات منفی نیز عبارت بود از: کوچ اجباری ساکنین بالادست سد، از بین رفتن مشاغل ساکنین بالادست سد (دامداری، کشاورزی)، ایجاد شغلهای کاذب، از بین رفتن مساجد و مدارس، خسارات زیستمحیطی و قطع درختان و تملّک اراضی در بالادست سد. بر اساس نتایج، حاصل اثرات مثبت طرح در پاییندست سد نسبت به اثرات منفی آن بیشتر و در بالادست سد برعکس بود. کشت آبی به عنوان یک معیار اثرگذار اقتصادی در بالادست سد به نصف کاهش یافته در حالی که در پاییندست سد، سطح زیر کشت آبی 5/3 برابر شده است.
ا
The socio-economic and environmental consequences of dam construction can be irreversible. The ecosystem of reservoir dams is only examined prior to the construction and the effects of post-construction are not investigated. The main purpose of this qualitative-quantitative research is to estimate the economical-social effects of siazakh dam on the people living in the surrounding area. The research’s statistical society in quantitative part includes the rural house supervisors (households). In this research، the whole population of 1659، including 350 family، was considered as the case study. By the Cochran formula، 183 of the households were determined، for including the error probability، 200 questionnaires were considered. Factor analysis and SPSS software packages were applied to analyze the data. The statistical society in qualitative part includes the councils (up and down streams)، regional water office and village office (n=41). The mind map diagram technique، content analyzing and GIS software are used in order to analyze data. According to the results of a multi-criteria analysis، the most important positive effects of this project were improving the region's agriculture، providing drinking water، increasing the irrigated area، controlling the flood، increasing land value، improving tourism and the income level. The most significant negative impacts were forced displacement of upstream، the demolition of the main occupations of the upstream (livestock، agriculture)، the creation of false occupations among residents، the destruction of mosques and schools، environmental damage and the cutting of trees and land ownership in upstream of the dam. The research shows the positive effects of the design on the bottom of the dam outweigh its negative effects، while the negative effects of the dam are more than its positive effects in the upstream of the dam. Irrigational cultivation in upstream of dam is decreased to half، while the area under cultivation got to 3.5 fold in downstream of dam.
خلاصه ماشینی:
"تصویر کامل در مورد اثرات سدها و مدیریت پروژه، تنها زمانی دیده میشود که با برنامهریزیها - Macnamara - Scudder - Urban - Tilet - Schneider - Kirchher - Coulee - Holdman اجرا شود و همچنین در درازمدت، اثرات اجتماعی در نظر گرفته شود (کرچیر و همکاران، 2016).
سنجش نگرش ساکنان بالادست و پاییندست سد در رابطه با اثرات سد بر کشاورزی و تعداد دام و طیور ساکنین، مرتع و تقویت پوشش گیاهی و جانوری نسبت به قبل از احداث سد است در تمام موارد، نظر عکس ساکنین دو منطقه را نشان داد (جدول 12).
مؤلفههای مؤثر در نگرش مردم نسبت به اثرات اقتصادی سد بر کشاورزی و تعداد دام و طیور ساکنین، مرتع و تقویت پوشش گیاهی و جانوری نسبت به قبل احداث سد (به تصویر صفحه مراجعه شود) بحث با توجه به اینکه در کشور ما به دلیل شرایط جغرافیایی و مشکلات کمآبی، پروژههای سدسازی زیادی انجام گرفته و یا در دست مطالعه و مکانیابی است، تمامی این پروژهها از لحظة شروع عملیات احداث اثرات مثبت و منفی فراوانی را بر منطقة تحت پوشش خود میگذارند.
با توجه اثرات اقتصادی - اجتماعی و زیستمحیطی و هزینة ناشی از این مشکلات برای جامعة بالادست سد تأثیر پروژه، بیشتر از هزینههای احداث سد و اثرات مثبت آن است؛ گلیک 2 (۲۰۰۸)، محاسبة هزینههای مربوط به شکست اجتماعی، فساد سیاسی، تغییر مکان فشرده، تلفات بومشناختی و اکولوژیکی، تهدیدهای زمینشناسی همراه با زمینلغزشها و زمینلرزهها را به مراتب پیچیدهتر و دشوارتر از محاسبة مالی هزینههای ساخت سد گزارش کرده است."