چکیده:
در این مقاله ضمن اینکه اصالت اراده در ارزشداوری انسان تبیین شده است، میزان توجه به این مسئله در قرآن کریم مورد بررسی قرار گرفته است؛ اینکه آیا از منظر قرآن کریم تنها اراده انسانها معیار ارزیابی اخلاقی انسان است یا معیارهای غیرارادی نیز در این ارزیابی دخالت دارد. ایمان و کفر، علم و جهل، شک و یقین از جمله معیارهایی است که در قرآن برای ارزیابی اخلاقی انسانها مطرح شده است. در برخی از این عناوین اراده نقش جدی و در برخی نقش کمرنگی دارد. در این مقاله به تفصیل جایگاه اراده در ایمانبه عنوان یکی از محوریترین فضایل اخلاقی انسان بررسی شده است. اراده در معیارهای دیگر سعادت و ارزشمندی قرآن نیز که به نوعی ذیل ایمان هستند، تحقیق شده است؛ در مجموع این نتیجه به دست آمده که اراده در تحقق جایگاه و نقش اصلی را دارد. در برخی امور دیگر مانند شک که زمینه ساز گمراهی انسان است، اراده در شرایط خاص نقش بسیار تعیینکنندهای داشته است. بنابراین در بررسی نقش اراده و کارآمدی آن باید شرایط آن را نیز در نظر گرفت.
In the paper، essentiality of human will in value-judging has been explained and the extention to which the holy Quran has noticed it has been studied. The question if human will alone has been known by the Quran as a norm for human ethical evaluation or other norms may be found for it، has been studied in the paper. Infidelity and faith، knowledge and ignorance، doubt and certainty have been known by the Quran having to do with human value-assessment. In some of these cases human will is of a considerable part and in others of weak part. In the paper، the place of human will in faith as one of the most important ethical virtues has been studied in detail. Besides، the effect of human will in other norms of happiness، and of valueableness of the Quran that may be in some way counted as being under the rule of faith، have been explained.
As concluded in the paper، human will is of the essential place and part in establishing faith. In other cases like doubt that make the ground for misleading، human will would play a vital part. Therefore، when studying the part and applicability of human will، its conditions should be brought into consideration.
خلاصه ماشینی:
جایگاه اراده در ارزش داوری انسان از دیدگاه قرآن کریم با تأکید بر فضیلت ایمان محمدجواد دانیالی علی موحدیان عطار فتحالله نجارزادگان چکیده در این مقاله ضمن اینکه اصالت اراده در ارزشداوری انسان تبیین شده است، میزان توجه به این مسئله در قرآن کریم مورد بررسی قرار گرفته است؛ اینکه آیا از منظر قرآن کریم تنها ارادۀ انسانها معیار ارزیابی اخلاقی انسان است یا معیارهای غیرارادی نیز در این ارزیابی دخالت دارد.
با این وجود، چگونه قرآن ملاکهایی غیرارادی را بهعنوان معیار حسن و قبح و بهتبع مجازات و پاداش معرفی کرده است؟ آیا ملاکهای قرآن برای ارزشگذاری کاملا براساس ارادۀ انسانهاست یا عوامل غیر ارادی نیز در آنها نقش دارند؟ اگر کسی بهواسطۀ امور غیرارادی به خدا شرک بورزد، از نگاه قرآن چگونه ارزیابی میشود؟ در این مقاله ضمن توجه به جایگاه بیبدیل اراده در ارزیابیهای اخلاقی، سهم آن در ارزیابیهای قرآن خصوصا در معیار قرآنی «ایمان» مورد بررسی قرار میگیرد.
ارسطو در کتاب اخلاق خود تصریح دارد که فضیلت فقط مربوط به اعمالی است که از روی اراده انجام میشوند و علت آن را این میداند که ستایش و نکوهش مردم تنها شامل افعال ارادی میشود و مردم کسی را که از روی اضطرار عمل میکند با چشم اغماض و حتی گاهی به دیده ترحم مینگرند.
با این وجود معیارهایی در قرآن مورد توجه قرار گرفته است که اراده در آنها نقش اندکی دارد و در برخی موارد بهطور کامل غیرارادی به نظر میرسد.