چکیده:
بدون شک یکی از عواملی که الهی و فرابشری بودن قرآن را اثبات نموده ساختار آوایی آن است که باعث جلوهگری قرآن در یک شکل ادبی کاملا منسجم و بههم پیوسته گشته و به شکلی اعجازگونه به فهم معانی عمیق آن کمک نموده است. مقاله حاضر درصدد است تا ساختار آوایی سوره محمد (ص) را به روش توصیفی ـ تحلیلی واکاوی نموده و به پرسشهای زیر پاسخ دهد: 1- کدام عناصر آوایی در القای مضمون سوره محمد (ص) و پیامرسانی آیات آن نقش آفرینی میکنند؟ 2- چه تناسبی میان ساختآوا و معانی در این سوره وجود دارد؟ 3- ارتباط میان مخارج و صفات حروف با مضمون آیات چگونه قابل تبیین است؟ یافتههای پژوهش در سطح آوایی سوره محمد (ص) از یک نوع هماهنگی و توازن بین لفظ و معنا خبر میدهد؛ تصاویری که در قالب الفاظ ارائه شده با چیدمان، گزینش و تکرار آواهایی خاص و با به کارگیری عناصر تأثیرگذار بر ریتم کلام چنان آگاهانه مهندسی شده که خود حامل تمام یا بخشی از معنای آیات است. صنایع بدیعی نیز که ارتباط تنگاتنگی با ایقاع و موسیقی آیات دارد، جایگاه والایی را در انتقال مفاهیم این سوره به خود اختصاص داده است. در حقیقت تبیین دانش ساختآوایی و کاربرد انواع عناصر آوایی و ارتباط آن با معنا در سوره محمد گواه آن است که نشانههای آوایی در نظام معنایی قرآن در تصویرگری حال کافران و منافقان و تبیین کیفرشان نقش مهمی دارد.
Without doubt one of the proofs of the divine and superhuman nature of the Qur'an is its unique phonetic structure، which has represented the Qur'an as a holistic and coherent literary work and has helped in understanding the deep meanings of the Qur'an in a miraculous way. This article seeks to perform a descriptive analysis of the phonetic structures of Surah Muhammad (PBUH) and indicate its implication for the content of this surah revolving around war and jihad against the enemies of Islam. In this regard، attempts were made to answer the following questions:
1. Which phonetic elements play roles in the conveying of the theme of Surah Muhammad and the messages of its ayahs?
2. What is the relationship between the phonetic structures and the meanings in this surah?
3. How the relationship between properties of sounds and letters and the themes of the surah can be explained?
On the one hand، the results show that on the phonetic level، there is harmony between words and meanings: repetition of some sounds and words، using effective elements of music and cadence، have been so consciously selected that in itself conveys all or part of the content of this Surah in a magnificent way. On the other hand، badi' devices used in this surah، which are closely related with the musicality of ayahs، play an important role in illustrating the situation of the unbelievers and the hypocrites، and in the explication of their retribution
خلاصه ماشینی:
مقاله حاضر درصدد است تا ساختار آوایی سوره محمد (ص ) را به روش توصیفی ـ تحلیلی واکاوی نموده و به پرسش های زیر پاسخ دهد: ١- کدام عناصر آوایی در القای مضمون سوره محمد (ص ) و پیام رسانی آیات آن نقش آفرینی میکنند؟ ٢- چه تناسبی میان ساخت آوا و معانی در این سوره وجود دارد؟ ٣- ارتباط میان مخارج و صفات حروف با مضمون آیات چگونه قابل تبیین است ؟ یافته های پژوهش در سطح آوایی سوره محمد (ص ) از یک نوع هماهنگی و توازن بین لفظ و معنا خبر میدهد؛ تصاویری که در قالب الفاظ ارائه شده با چیدمان ، گزینش و تکرار آواهایی خاص و با به کارگیری عناصر تأثیرگذار بر ریتم کلام چنان آگاهانه مهندسی شده که خود حامل تمام یا بخشی از معنای آیات است .
ریتم نرم در سوره محمد در آیات زیر به کار رفته است : والذین آمنوا وعملوا الصالحات وآمنوا بما نزل علی محمد وهو الحق من ربهم کفر عنهم سیئاتهم وأصلح بالهم (٢)فاعلم أنه لا إله إلا الله واستغفر لذنبک وللمؤمنین والمؤمنات والله یعلم متقلبکم ومثواکم (١٩) در این آیات که در توصیف حال مؤمنان و بیان پاداش و سعادت صالحان و نیکوکاران آمده ، کاربرد پیاپیواکه های کشیده الف ، واو و یاء، و مد لین در کلمات «الذین »، «آمنوا»، «عملوا»، «الصالحات »، «ما»، «سیئاتهم »، «بالهم »، «لا»، «إلا»، «للمؤمنین »، «المؤمنات »، «الله »، و «مثواکم »، و نیز استفاده از همخوان های نرم و غیر انفجاری مانند نون ، میم ، واو و یاء که سبب به نرمی ادا شدن واژگان مربوطه میشود، سرعت متن را آرام و نرم نموده و نوعی احساس آرامش را به مخاطب منتقل میکند.