چکیده:
ساختار مذهبی جمهوری آذربایجان و نوع نگاه مردم و نخبگان این کشور به اسلام، به ویژه آیین تشیع، محصول فرایند تاریخی بسیار پر فراز و نشیبی است که بدون مطالعه و بررسی آن، امکان درک درست و واقعبینانه از تحولات مذهبی و سیاسی جامعه کنونی این جمهوری ممکن نیست. در واقع شکلگیری و فعالیت احزاب اسلامگرا، در بستر همین محصول تاریخی صورت پذیرفته است؛ از این رو، با بررسی سیر تحول اسلام در آذربایجان، میتوان به درک بهتر فضای سیاسی ـ مذهبی حاکم بر فعالیتهای اسلامگرایان در این کشور رسید؛ همچنین نوع دیدگاه و رویکرد جریانهای اسلامگرای آذربایجان به مقولاتی چون: دین اسلام، آیین تشیع، نحوه تعامل و یا تقابل با نظام سیاسی حاکم، اهداف و آرمانها و نیز نوع نگاه آنان به ایران به عنوان بزرگترین کشور شیعی جهان اسلام، کمک شایانی میکند.
خلاصه ماشینی:
در واقع شکلگیری و فعالیت احزاب اسلامگرا، در بستر همین محصول تاریخی صورت پذیرفته است؛ از این رو، با بررسی سیر تحول اسلام در آذربایجان، میتوان به درک بهتر فضای سیاسی ـ مذهبی حاکم بر فعالیتهای اسلامگرایان در این کشور رسید؛ همچنین نوع دیدگاه و رویکرد جریانهای اسلامگرای آذربایجان به مقولاتی چون: دین اسلام، آیین تشیع، نحوه تعامل و یا تقابل با نظام سیاسی حاکم، اهداف و آرمانها و نیز نوع نگاه آنان به ایران به عنوان بزرگترین کشور شیعی جهان اسلام، کمک شایانی میکند.
فقدان کارکردهای سیاسی مجرب قوی و ملی ایجاد ساختارهای خاص برای فعالیتهای دینی در نهاد حکومت، نشان از این دارد که حکومت آذربایجان علیرغم پیشینه ضددینی ـ با قبول اینکه دولت فعلی در ماهیت خود از میراث اقتدارگرایی دوران شوروی بیبهره نیست ـ قبل از استقلال و نیز رویکرد سکولار بعد از استقلال، عنصر دین به ویژه اسلام و تشیع را به عنوان واقعیتی انکارناپذیر و بخش جداییناپذیر از هویت شهروندان خود پذیرفته و به رسمیت شناخته است.
روابط بسیار گسترده و ریشهدار ترکیه و آذربایجان، باعث شده تا اسلامگرایان این کشور محیط سیاسی، اجتماعی و فرهنگی آذربایجان را برای فعالیتهای خود مناسب ببینند.
(اشرافی، شهریور 1393) <H2>نتیجه استقرار نظام سیاسی سکولار در آذربایجان، بعد از استقلال از شوروی، موجب شده تا اسلام به ویژه مذهب تشیع، با ویژگیهای خاصی در جامعه آذربایجان و متفاوت از کشورهایی نظیر ایران و عراق شکل بگیرد.