چکیده:
فهلویّات به اشعاری گفته می شود که به زبانی غیر از زبان رسمی سروده شده باشند. پژوهشگران پیرامون وزن فهلویّات اختلاف نظر داشته اند؛ بهگونهای که برخی، وزن فهلویّات را هجایی و برخی دیگر عروضی همراه با اشکال دانسته اند. نگارندگان در این جستار می کوشند ابتدا اطلاعاتی در مورد فهلویّات و گسترش دامنۀ آن به دست دهند، سپس نظر پژوهشگران برجسته پیرامون وزن فهلویّات را نقل کنند و با نقد و بررسی آن دیدگاه ها، گونه های متفاوتی از فهلویّات را ارائه دهند؛ بدین ترتیب روشن میسازند که برخی از فهلویّات دارای وزن عروضی و برخی دیگر- بهویژه سروده های موجود در زبان ها و گویش های محلّی- همچنان وزن هجایی دارند.
Fahlaviat is referred to poems composed without considering official languages. Researchers have disagreed about Fahlaviat's rhythm; so, some of them have known satire and other aspects of Fahlaviat's rhythm with difficulty. In this research, the author tries to explain about the Fahlaviat and the distributions; then, leading researchers mentioned the opinions about the Fahlaviat's rhythm and they try to review and check their opinions, and give the different types of Fahlaviats. Thus, it is clarified that some of Fahlaviats have metrical rhythm, others -especially available poetries in local languages and dialects- are still satirical.
خلاصه ماشینی:
"استاد بهار معتقد است که وزن و آهنگ فهلویات از بحور عرب أخذ نشده و پیش از آمدن عرب به ایران و آشنا شدنش با موسیقی و آهنگهای محلی، در این کشور وجود داشته، ولی از آنجاییکه شعرهای فارسی «سیلابی» بوده و عروضی و تقطیعی نبوده، مصراعهای این اشعار یعنی دوبیتیهای پهلوی، مانند امروز در قالب تقطیعی که ما آن را «بحر هزج مسدس» مینامیم، سرتاپا قرار نداشته، بلکه به جای «مفاعیلن مفاعیلن مفاعیل»، گاهی «فاعلاتن مفاعیلن مفاعیل» و گاهی «مفعولاتن مفاعیلن مفاعیل» و گاهی «مفاعلتن مفاعیلن مفاعیل» و نظایر این بوده است.
آیا بهتر نیست بپذیریم که در چنین اشعاری میتوان در رکن اول، بهجای مفاعیلن، فاعلاتن یا مفعولاتن آورد؟!(1) اما نکتهای که وحیدیان کامیار و شمیسا در بررسی وزن فهلویات کمتر بدان توجه داشتهاند، این است که فهلویات در دوبیتی خلاصه نمیشود، بلکه شامل اشعاری که در زبانهایی جز زبان رسمی، سروده شدهاند هم میشود.
نکتۀ جالب توجه این است که وحیدیان کامیار در نقد نظر ملکالشعرای بهار، نمونههایی را بررسی کرده است که همگی در قالب دوبیتی سروده شدهاند و از سایر قالبها نمونهای به دست نداده است؛ وی مینویسد:«برای اینکه ثابت کنیم این سخن «بهار» [= فهلویات به دلیل هجایی بودن سرتاپا در بحر هزج قرار نداشته است] بیاعتبار است، به آمارگیری چند مجموعه از فهلویات میپردازیم تا ببینیم چند درصد از فهلویات وزن عروضی دارند و چند درصد ندارند...
نگارندگان در این جستار میکوشند تا علاوه بر بررسی فهلویات در قالب دوبیتی، به نمونههای محلی که در قالبهای دیگر سروده شدهاند نیز توجه نمایند؛ پس بایسته است برای بازشناختن وزن فهلویات، آنها را به دو شاخۀ اصلی تقسیم کرد: الف) نوعی از فهلویات که از شکل اصلی خود (هجایی) تغییر شکل داده و قواعد وزن عروضی را پذیرفته است."