چکیده:
هدف ازاین مقاله، بررسی و توصیف نظام واجی گویش کُرُشی در استان فارس است. گویش کُرُشی به شاخه غربی-شمالی زبانهای ایرانی نو تعلق دارد. کُرُش نام قومی است که بیشتر در استانهای فارس و هرمزگان پراکندهاند. افزون بر این، کُرُش نام تیرهای از طایفه کشکولی بزرگ است که در سدههای پیشین به ایل قشقایی پیوسته است. با این حال، زبانشان ترکی نیست، بلکه گویشی از زبان بلوچی است. در این پژوهش، نخست همخوانها و واکهها معرفی و بررسی میشوند. سپس به واجآرایی، ساخت هجا، فرایندهای واجی مانند همگونی، ناهمگونی، ابدال، افزایش، کاهش پرداخته میشود. با توجه به بررسی و سنجشهای واجی، این گویش دارای 25 همخوان (p, b, t, d, k, g, q, ʔ, f, v, s, z , š, ž ,x , ,h ,č ,ǰ , m ,n , ŋ, l ,r , ř, y) و 8 واکه (â, a, e, ē, i, o, ō, u) و 5 واکه مرکب (ey, ow, ay, ây, uy) است. از ویژگیهای واجی در همخوانها و واکههای این گویش وجود همخوانهای /ŋ/ و /ř/ و واکههای /ō/ و /ē/ است. /ŋ/ همخوانی است که واجگاه آن نرمکامی است و شیوه تولید آن خیشومی است. /ř/ برخلاف /r/ چندزنشی است و با وجود بسامد اندک آن در این گویش، متمایزدهنده معنی است. در گویش کُرُشی، دو واکه /ō/ و /ē/ به ترتیب بستهتر از دو واکه /o/ و /e/ است. ساخت هجا در این گویش، همچون فارسی رسمی CV(C)(C) است.
Korosh is a tribe mainly dispersed across the provinces of Fars and Hormozgan in Iran. The objective of this article is to study and describe the phonemic system of Koroshi dialect in the province of Fars. Koroshi is a dialect of Baluchi language which belongs to the northwestern branch of New Iranian languages. The article introduces and explains the consonants and vowels of the dialect and then proceeds to examine the phoneme arrangement, syllable structure, phonemic processes such as assimilation, dissimilation, alteration, epenthesis and deletion. Considering the analysis and evaluation of the phonemes conducted above, this dialect has twenty-five consonants (p, b, t, d, k, g, a, f, v, s, z, š, ž, x, γ, h, č, ǰ, m, n, ŋ, l, r, ř, y), eight vowels (i, e, ē, a, â, o, ō, u) and five diphthongs (ey, ay, ow, ây, uy). The phoneme /ř/ is a trill, double flap, alveolar and voiced consonant versus the phoneme /r/ which is a trill, single flap, alveolar and voiced. Notwithstanding, the consonant /ř/ has low frequency, it makes a phonemic distinction and has a minimal pair with /r/. In addition, the nasal consonant /ŋ/ is a nasal and velar phoneme which it does not appear in onsets. The syllable structure in this dialect, like standard Persian, is CV(C)(C).
خلاصه ماشینی:
به هر حال، امروزه صرف نظر از تحولات تاریخی و روند سرگذشت این گروه که نیاز به تحقیق و بررسیهای بیشتر در زمینههای اجتماعی، سیاسی و فرهنگی دارد، میتوان به دو نکته اشاره کرد که برای دستیابی به حقایق بیشتر رهنمون باشد؛نخست آن که پارهای از خانوادههای کرشی بهویژه در مناطق جنوبی، نام خانوادگی قریشی دارند و دوم این که، آن گونه که از گفتار و رفتار مردم این تیره برمیآید، این گروه خود را متمایز از بلوچ میدانند و هیچ خاطره و یادمانی از تعلق خود به قوم بلوچ در ذهن جمعیاشان باقی نمانده است؛ هرچند زبانشان پیوند بسیار نزدیک با بلوچی دارد و جزو شاخه غربی-شمالی زبانهای ایرانی نو است.
افزون بر این، با توجه به تغییر شیوۀ سنتی زندگی گویشوران کرشی در چند دهۀ گذشته و پراکندگی ایشان میان عشایر ترکزبان و روستاییان فارسیزبان و همچنین شمار اندک گویشوران، این گویش در حال کمرنگ شدن است.
از آنجا که ساخت هجایی این گویش همانند فارسی است، در بررسی واجآرایی آن، وجود همخوان انسدادی چاکنایی /ʔ/ پیش از واکه، در آغاز واژه منظور شده است(نک: 7.
نتیجهگیری با توجه به بررسی و سنجشهای واجی، گویش کرشی دارای 25 همخوان (p, b, t, d, k, g, q, ʔ, f, v, s, z , š, ž ,x , ,h ,č ,ǰ , m ,n , ŋ, l ,r , ř, y) ،8 واکه (â, a, e, ē, i, o, ō, u) و 5 واکۀ مرکب (ey, ow, ay, ây, uy) است.