چکیده:
پژوهش در امور مالیو اداری در زمره موضوعاتی است که به دلایلی مانند کمبود اسناد، مدارک تاریخی و منابع تحقیقی کمتر مورد توجه محققان مسائل دوره صفویه قرار گرفته است. شمار چنین تحقیقاتی نیز به مراتب کمتر از بررسیها در زمینه تشکیلات اداری و مالی میباشد. مسئله پژوهش حاضر فهم کاربرد و جایگاه اقتصادی اصطلاحات مالی ایران عصر صفویه است. در این پژوهش با بهرهگیری از منابع تاریخی موجود و با تکیه بر شیوه توصیفی- تحلیلی، اصطلاحات مالی عصر صفوی در سطوح مختلف اجتماعی و اقتصادی مورد بررسی و واکاوی قرار گرفته است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که دستگاه مالیاتیِ ایران عصر صفوی با برخورداری از یک نظام سلسلهمراتبی، بر قریب به اکثریت زمینههای اقتصادی و درآمدزای جامعه عصر خود نظارت داشته است. چنین نظارتی بهوسیله حضور و فعالیت کارکنان و عمّال حکومتی در مراتب و درجات مختلف دیوانسالاری ممکن میشد. همچنین بخش زیادی از اصطلاحات مالیْ مختص نظام اقتصادی شهری بود. حوزههایی چون مشاغل و مواجب دیوانسالاری، هزینههای تشریفات درباری، پیشههای بازاری و اصناف، امور نظامی و لشکری و راهداری و گمرک از مهمترین حوزههای اقتصادیِ شهری آن عصر بودند که اصطلاحات مالی و مالیاتی آنها به همراه میزان مخارج یا دیگر هزینههایشان در دفترهای دیوان استیفا به ثبت میرسید. دو جامعة روستایی و کوچنشین نیز با توجه به کارکرد اقتصادی خود، بخشی از اصطلاحات مالی را که شامل مالیاتهای مربوط به کشاورزی، دامداری و تأمین نیروی نظامی بود به خود اختصاص میدادند. پژوهش در امور مالیو اداری در زمره موضوعاتی است که به دلایلی مانند کمبود اسناد، مدارک تاریخی و منابع تحقیقی کمتر مورد توجه محققان مسائل دوره صفویه قرار گرفته است. شمار چنین تحقیقاتی نیز به مراتب کمتر از بررسیها در زمینه تشکیلات اداری و مالی میباشد. مسئله پژوهش حاضر فهم کاربرد و جایگاه اقتصادی اصطلاحات مالی ایران عصر صفویه است. در این پژوهش با بهرهگیری از منابع تاریخی موجود و با تکیه بر شیوه توصیفی- تحلیلی، اصطلاحات مالی عصر صفوی در سطوح مختلف اجتماعی و اقتصادی مورد بررسی و واکاوی قرار گرفته است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که دستگاه مالیاتیِ ایران عصر صفوی با برخورداری از یک نظام سلسلهمراتبی، بر قریب به اکثریت زمینههای اقتصادی و درآمدزای جامعه عصر خود نظارت داشته است. چنین نظارتی بهوسیله حضور و فعالیت کارکنان و عمّال حکومتی در مراتب و درجات مختلف دیوانسالاری ممکن میشد. همچنین بخش زیادی از اصطلاحات مالیْ مختص نظام اقتصادی شهری بود. حوزههایی چون مشاغل و مواجب دیوانسالاری، هزینههای تشریفات درباری، پیشههای بازاری و اصناف، امور نظامی و لشکری و راهداری و گمرک از مهمترین حوزههای اقتصادیِ شهری آن عصر بودند که اصطلاحات مالی و مالیاتی آنها به همراه میزان مخارج یا دیگر هزینههایشان در دفترهای دیوان استیفا به ثبت میرسید. دو جامعة روستایی و کوچنشین نیز با توجه به کارکرد اقتصادی خود، بخشی از اصطلاحات مالی را که شامل مالیاتهای مربوط به کشاورزی، دامداری و تأمین نیروی نظامی بود به خود اختصاص میدادند.
Research in finance and administration is one of the less concerned topics by researchers of Safavid period for some reasons، such as scarcity of historical documents and research resources. The research on financial terminology is far less than research on administrative and financial arrangements. The issue of present research is the function and economic position of financial terms of Safavid era. In this research، by using the historical method، financial terms of the Safavid era have been recognized at various levels of social and economic development. The results of the research indicate that Iran's taxing system of the Safavid era، with a hierarchical system، had controlled a vast majority of economic and income fields of the society of its own age. Such supervision was possible through the presence and activity of employees and government agents in different levels of bureaucracy. On the other hand، much of the financial terms were specific to the urban economic system. Areas such as bureaucracy، court fines، trades and guilds، military affairs، military، toll collecting، and customs were among the most important urban economic areas of that era; which financial and tax terminology، along with the amount of their tribute or other expenses، were recorded in the books of the taxing office. Two rural and nomadic communities considering their economic performance، allocated part of the financial terms to themselves that included taxes on agriculture، husbandry and military equipment.