چکیده:
سیاست تمرکزگرائی کسب درآمد از منابع مختلف را به الزامی برای حکومت پهلوی اول تبدیل کرد. برپایه این الزام کسب درآمد از بخش تجاری اقتصاد ایران مورد توجه قرار گرفت. کسب درآمد از بخش تجاری در ابتدا با توجه به میراثی که اقتصاد تجاری ایران از دوران قاجار از آن برخوردار گردید امکانپذیر نبود. در چنین شرایطی سازماندهی اقتصاد تجاری ایران به منظور کسب درآمد بیشتر ضروری بود.
بر این اساس این مقاله با استفاده از روش تحقیق تاریخی به بررسی این پرسش میپردازد. حکومت پهلوی چه اقدامهائی برای سازماندهی اقتصاد تجاری ایران در سالهای 1303 تا 1309ش انجام داد؟ یافتهای تحقیق نشان میدهد که تصویب قانون علایم صنعتی و تجاری و قانون تجارت، تاسیس اتاقهای تجارت، سازماندهی نظام گمرکی، تصویب قانون نظارت بر خرید و فروش اسعار خارجی، قانون تعیین واحد و مقیاس پول قانونی و تاسیس وزارت اقتصاد ملی اقدامهائی بود که حکومت برای سازماندهی اقتصاد تجاری انجام داد. این اقدامها بواسطه پیامدهای بحران اقتصادی 1929م ناکارآمد ماند. در چنین شرایطی حکومت از اسفند 1309ش انحصار اقتصاد تجاری را جایگزین سیاست سازماندهی اقتصاد تجاری کرد.
The policy of centralization of the income from different resources became necessary for the government of Pahlavi I. According to this necessity earning income from the commercial part of the economy attracted attention. It wasn`t possible to have an income at first due tothe heritage the governmentinherited from the reign of Ghajar. Under these conditions organization of commercial economy of Iran to earn more income was necessary.
Therefore this article investigates this question by a historical way. What action did Pahlavi government take from 1303 to 1309? The findings of this article shows that ratification of trade law and commercial and industrial logos، establishment of chambers of commerce، organization of customs system، establishment of national economy ministry، ratification of the supervision over trade of foreign goods and the law of determination of currency and the criterion for it were a series of activities done by the government for the organization of commercial economy. These activities suffered from failure because of the Great Depression of 1929. Under these conditions the government substituted monopoly of commercial economy for the policy of organization of commercial economy.
خلاصه ماشینی:
ir Organization of commercial economy of Iran in the reign of Pahlavi I from 1303 to 1309 Abstract The policy of centralization of the income from different resources became necessary for the government of Pahlavi I.
جدول شماره ١: میزان صادرات و واردات و کسری موازنه تجاری ایران طی سال های ١٣٠٠ تا ١٣٠٤ بر اساس واحد پول قران {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} منبع : (اطاق تجارت ، ١٥ اسفند ١٣١٠ و اول فروردین ١٣١١، شماره ٣٤ و ٣٥: ١٣-١٤) وجود چنین کسری موازنه ای سازماندهی اقتصاد تجاری ایران را به الزامی برای حکومت پهلوی تبدیل کرده بود.
(24 :1305 در نتیجه وجود چنین شرایطی بود که پس از به قدرت رسیدن رضاشاه مداخله حکومت در بخش تجاری اقتصاد ایران با هدف سازماندهی آن به منظور کسب درآمد بیشتر برای تأمین هزینه های مورد نیاز ایجاد تمرکز سیاسی آغاز شد.
به دلیل ناکارآمد ماند این اقدامات بود که حکومت پهلوی به منظور کسب درآمد بیشتر از بخش تجاری اقتصاد ایران جهت تأمین هزینه های مورد نیاز ایجاد تمرکز سیاسی از اواخر سال ١٣٠٩ش از سیاست سازماندهی اقتصاد تجاری دست کشید و سیاست انحصار در اقتصاد تجاری را در پیش گرفت .