چکیده:
هدف: مقاله حاضر درصدد پاسخگویی به این سوال است که علما و مراجع شیعه از نظر فکری و عملی چه نقشی در پیدایی و پیروزی انقلاب مشروطه داشتند. روش: این تحقیق متکی بر روش جامعه شناختی است. این بحث از نقطه نظر جامعه شناسی سیاسی با تکیه بر نقش نیروهای اجتماعی تأثیرگذار در انقلابها به صورت تحلیلی و توصیفی تبیین گردیده است. یافته: بررسیها نشان میدهد که علما و مراجعه شیعه از نیروهای اجتماعی صاحب نفوذ از نقش فکری و عملی تأثیر گذار در انقلاب مشروطه برخوردار بوده است. نتیجه گیری: از این تحقیق روشن میشود ک علمای شیعه در ایجاد انگیزشهای انقلابی و آگاهی بخشی به تودههای مردم در مبارزه با استبداد داخلی و سلطه بیگانگان نقش رهبری را برعهده داشتهاند و ماندگارترین و قابل توجهترین تجربه از مداخله در امور سیاسی آن روز از خود به نمایش گذاشتند.
خلاصه ماشینی:
در چارچوب این هدف، از فرضیه زیر بهره گرفته شده است: انقلاب مشروطه ایران با رهبری علمای شیعه به پیروزی رسید و باعث تأسیس حکومت قانون، استقرار پارلمان و حذف استبداد در ایران دوره قاجاریه گردید.
با این فرض، میتوان گفت، علمای شیعه رهبری بخش وسیعی از مردم ایران در انقلاب مشروطه را برعهده داشتند و در پایان بخشیدن به حاکمیت استبداد و تأسیس حکومت قانون نقش غیر قابل انکاری داشتهاند.
وقوع انقلاب مشروطه و طرفداری علمای شیعه از این انقلاب به خوبی نشان داد بخش وسیعی از علما و پیشوایان مذهبی با در نظر گرفتن مقتضیات جامعه و با تأکید بر اصل اجتهاد، بسان اعضای فعال جامعه ایران، در چارچوب نوگرایی مذهبی، حکومت قانون و مشروطه را برای رهایی از استبداد داخلی و سلطه بیگانگان پذیرفتند و سعی داشتند که مشروطه خواهی را براساس آموزههای اسلامی تفسیر و تبیین نمایند.
آیت الله طباطبایی از بدو ورود به ایران، در اندیشه تأسیس عدالت خانه و مجلس بود تا به این وسیله مانع از ظلم و ستم دولتمردان نسبت به توده مردم شود که همین امر منتهی به آغاز انقلاب مشروطه به رهبری ایشان و دیگر رهبران مذهبی گردید.
فرض ما این بود انقلاب مشروطه ایران نقطه اوج یک دوران طولانی مبارزه علما و رهبران مذهبی با سلطنت قاجار بود بنابراین انقلاب مشروطه ایران با رهبری علمای شیعه با همکاری سایر گروهای اجتماعی به پیروزی رسید و باعث استقرار حکومت قانون و تاسیس پارلمان در ایران دوره قاجاریه گردید.