چکیده:
شهروندی مفهومی است ناظر بر حقوق، وظایف و مشارکت شهروندان در جامعه. این مفهوم نوع ارتباط میان
جامعه سیاسی یعنی ملت و دولت را تداعی میکند. بر این اساس شهروندی مجموعه حقوق، تکالیف و
مسئولیتهای اعضا و افراد جامعه در مقابل دولت است که طبق قانون و فارغ از نژاد، قومیت و جنسیت در
روابط احاد افراد جامعه با دولت برقرار میگردد. مفهوم شهروندی به عنوان مفهومی اجتماعی در طول تاریخ
دچار تحولات زیادی شده است. از این رو این مفهوم آنچنانکه امروزه مطرح است با گذشته تفاوت دارد. پرسش اساسی این مقاله این است شهروندی در دوره باستان از لحاظ حقوق، وطایف و مشارکت به چه صورت بوده است؟ برای پاسخ به این سوال با استفاده از روش مطالعه تطبیقی مفهوم شهروندی در دوره های مختلف باستان و ویژگیهای آن در هر دوره مشخص و سپس با یکدیگر مقایسه و تطبیق داده می شود. با این مقایسه و تطبیق مفهوم شهروندی را در دوره باستان تبیین و تغییرات ایجاد شده از نظر حقوق، تکالیف، و مشارکت شهروندان بیان می گردد.
خلاصه ماشینی:
سعی ما در این مقاله این است که با توجه به سه عنصر حقوق ، وظایف و مشارکت مفهوم شهروندی را در دورهای باستان (یونان ، روم و قرون وسطی) مقایسه و تحولات حادث شده برای آن را مورد بررسی قرار دهیم .
شهروندی به عنوان یک پایگاه و نقش اجتماعی مدرن و فراگیر، مجموعه ای بهم پیوسته از حقوق و وظایف برابر همگانی، ناظر به احساس تعلق اجتماعی به جامعه و موثر در مشارکت همگانی، به همراه برخورداری عادلانه و منصفانه تمام اعضای جامعه از مزایا، منابع و امتیازهای فارغ از تعلقات نژادی، قومی، طبقاتی، فرهنگی و مذهبی است (توسلی و نجاتی حسینی، ١٣٨٣: ٢) از دید «برایان ترنر»: «شهروندی مجموعه حقوق و وظایفی است که به افراد ماهیت قانونی و رسمی اعطا می کند و آن را مستلزم نهادینه شدن حقوق اجتماعی و سیاسی می داند » (شیانی، ١٣٨١: ١٠).
بر این اساس برای مطالعه مفهوم شهروندی لازم است سه عنصر حقوق ، وظایف ، و مشارکت افراد جامعه تبیین و تعریف شود.
زنان (مگر زنانی که با شهروندان اتنی برای اهداف نسبی ازدواج کرده بودند)، بچه ها، مهاجران یا (metics) ها- شامل آن خانواد هایی که برای چندین نسل در آتن ساکن شده بودند (اگرچه آنها از لحاظ قانونی و توانایی پرداخت مالیات آزاد بودند و خدمات نظامی داشتند) و بیش از همه بردگان ، از گروههای بودندکه شهروند محسوب نمیشدند.
مزیت شهروند رومی را میتوان این طور گفت ؛ شهروندی امکاناتی از مشاغل و حرفه ها را برای همه افراد در سرزمین روم فراهم میکرد (٢٠٠٣١٧,Heater).