چکیده:
منابع طبیعی، مهم ترین بخش از ثروت ملی در کشورهای در حال توسعه غنی از منابع می باشد. بر اساس تئوری های اقتصادی، چنانچه رانت منابع طبیعی به طور پیوسته در سایر اشکال سرمایه سرمایه گذاری شود، می توان از مواهب این منابع بهره مند شد. نحوه اثرگذاری این نوع درآمدها بر رشد اقتصادی کشورها که از کانال انباشت اشکال مختلف سرمایه اتفاق می افتد، از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
در این مقاله، با توجه به اهمیت مدیریت رانت منابع طبیعی و هدایت آنها به منظور دستیابی به رشد و توسعه پایدار در کشورهای غنی از منابع، به بررسی نحوه اثرگذاری آن بر انباشت اشکال مختلف سرمایه در ایران طی دوره زمانی 2014-1970 پرداخته شده است. به این منظور و با توجه به وجود ارتباط همزمان میان سرمایه های خارجی، فیزیکی، انسانی و اجتماعی، یک سیستم معادلات همزمان از اشکال مختلف سرمایه طراحی و با روش رگرسیون های به ظاهر نامرتبط (SUR) برآورد شده است.
بر اساس نتایج به دست آمده، رانت منابع دارای اثرگذاری مثبت و معناداری بر انباشت سرمایه خارجی، انسانی و اجتماعی و دارای اثرگذاری منفی بر انباشت سرمایه فیزیکی طی دوره مورد مطالعه می باشد. نتایج نشان می دهند سرمایه فیزیکی در اقتصاد ایران بیش از سایر بخش ها تحت تاثیر فعالیت های مرتبط با منابع طبیعی است. اما به علت آنکه عمده سرمایه گذاری های مرتبط با سرمایه فیزیکی در ایران که توسط دولت صورت می گیرد از کارآیی لازم برخوردار نیست؛ لذا رانت منابع، نه تنها منجر به افزایش این نوع از سرمایه نشده، بلکه دارای اثر منفی بر آن طی دوره مذکور بوده است.
Natural resources generate the major part of national wealth in resource-rich developing countries. Based on economic theories، if natural resource rents are reinvested continuously in other forms of capital، such countries can benefit from these resources. Thus، examining the mechanism of how to rents affect economic growth through capital accumulation channels is of great importance. Because of the importance of management of resource rents in achieving sustainable growth and development in resource-rich countries، this paper investigates the impacts of resource rents on accumulation of four kinds of capital (foreign، physical، human and social capital) in Iran during 1970-2014. To this end، a simultaneous equations system consisting of various capital forms is designed، and estimated by using Seemingly Unrelated Regression estimator. According to the findings، resource rents have positive effects on accumulation of foreign، human and social capital in Iran. But it is of negative effect on accumulation of physical capital. The results show that physical capital is affected by natural resource rents more than other kinds of capital. This is because of unproductive government investments in physical capital، hence not only resource rents increase physical capital but also they affect physical capital negatively.
خلاصه ماشینی:
از اين دسته مطالعات ، مي توان ساکس و وارنر ( Sacks ١٩٩٩ & ١٩٩٧ revised ,١٩٩٥ ,Warner &)، اوتي (١٩٩٧ ,Auty)، گيلفاسون و همکاران (١٩٩٩ ,Zoega &Gylfason, Herbertsson )، آتکينسون و هميلتون ( Atkinson and ٢٠٠٣ ,Hamilton)، لدرمن و ملوني (٢٠٠٧ & ٢٠٠٣ ,Maloney &Ledermann )، سالا اي مارتين و سابرمانيان (٢٠٠٣ ,Subramanian &Sala-i-Martin )، سلماني و ياوري (١٣٨٣)، بهبودي و همکاران (١٣٨٨)، پاپيراکس و گرلاق ( & ٢٠٠٣ ,Gerlagh &Papyrakis ٢٠٠٧)، براون (٢٠١٤ ,Brown) و ماهوني و مانديشارا (٢٠١٥ ,Mandishara &Mahonye ) اشاره کرد.
اما اغلب آنها به بررسي اثرگذاري منابع طبيعي تنها بر يکي از اشکال سرمايه ، نظير سرمايه خارجي (٢٠١٠ ,Philippot ;٢٠٠٤ & ٢٠٠١ ,Gylfason)، سرمايه فيزيکي ( ;٢٠١٢ ,Grier &Blanco ;٢٠٠٨ ,Malik &Bond ;٢٠٠٦ ,Zoega &Gylfason ٢٠١٣ ,Vandycke) و (صيادي و همکاران ١٣٩٤)، سرمايه انساني ( Suslova ;٢٠١٣ ,Coulibaly & Volchkova, 2012; Stijns, 2006 & 2001; Manning, 2004; Papyrakis & Gerlagh, ١٩٩٩ ,Lahiri &Asea ;١٩٩٩ ,Sen ;٢٠٠٤) و (احمديان يزدي و مهدوي عادلي، ١٣٩٤؛ محمدزاده و همکاران ، ١٣٨٩؛ علمي و جمشيدنژاد ١٣٨٦؛ عمادزاده و همکاران ١٣٨٢؛ ياوري و سعادت ، ١٣٨١) و سرمايه اجتماعي ( Paldam ;٢٠٠٨ ,bulte &Brunnschweiler ;٢٠٠٩ ,Djankov &Amin ٢٠٠١ ,Ross ;٢٠٠١ ,Auty ;٢٠٠٠ ,Svednsen &) و (بهبودي و همکاران ، ١٣٩٢) پرداخته اند.