چکیده:
مقاله حاضر به بررسی دو مقوله مهم توحید ربوبی و توحید بندگی از دیدگاه عرب جاهلی و چگونگی تغییر دیدگاه آنان توسط قرآن می پردازد. این بررسی به جهت شناخت روش قرآن در طرح مساله توحید است. بدین منظور ابتدا در گفتار اول به بررسی بینش و رفتار عرب جاهلی پرداخته تا با شناخت هرچه بهتر جامعه معاصر نزول، به میزان کم و کیف تحول آفرینی پیامبر اکرم9 در این جامعه دست یابد. سپس با به دست دادن دورنمایی از اوضاع جغرافیای سیاسی و اجتماعی جامعه عرب پیش از اسلام، و وضع دینداری و شرک در آن زمان و نقش باورهای غیرتوحیدی بر زندگی مردم، به بررسی شیوه تاثیرگذاری پیامبر اسلام بر این جامعه می پردازد.
در گفتار دوم به شیوه برخورد خداوند با بینش جاهلی پرداخته شده است و با توجه به عمومی بودن این موضوع در همه قرون، با توجه به آیات قرآن، به جستجوی محوری ترین مساله در دعوت انبیای الهی پرداخته که همان توحید بندگی است. البته انبیای الهی ابتدا به تثبیت ربوبیت الهی که مقدمه توحید بندگی است، پرداختند و این مساله حجم وسیعی از دعوت انبیا را به خود اختصاص داد. قرآن کریم نیز همین روش را در تحول جامعه در صدر اسلام پیگیری کرد و با تاکید بر مساله ربوبیت در سوره های آغاز نزول، طرحی را برای تثبیت ربوبیت در جامعه صدر اسلام داشت.
خلاصه ماشینی:
"به همین جهت شناخت موضع عرب در زمان جاهلیت در موضوع ارباب هستی و پرستش آنان برای شناخت هرچه بهتر علت شیوههای عمل در دوران رسالت و تعالیم اسلام و درک میزان کم و کیف تحول آفرینی پیامبر اکرم9 بر این جامعه ـ به عنوان جامعه مدل ـ ضروری است.
از این رو در این مقاله، در گفتار اول تحت عنوان بینش و رفتار عرب در عصر جاهلیت نیم نگاهی به وضعیت سیاسی و اجتماعی عرب در عصر جاهلی و نیز نگاه آنان به مقولهی انتخاب ارباب و پرستش آنها خواهیم داشت، از سویی در ادامه در گفتار دوم به بررسی نظر قرآن در رابطه با توحید ربوبی و توحید عبادی به عنوان بزرگترین ارمغان این کتاب جهت تحول انسان خواهیم پرداخت.
درگیری قهرمان توحید حضرت ابراهیم7 در مقابل نمرود که ملک و سلطنت عظیم و قوی و قدرت مطلقه او را به طغیان کشانده و به ربوبیت حق کافر نمود، بر سر ربوبیت بود که گزارش آن در قرآن آمده است، (بقره، 258) که پس از ایجاد شبهه توسط پادشاه، او بدون درنگ، استدلال دیگری را بر موضوع ربوبیت الله میآورد: «ابراهیم گفت: خدای متعال خورشید را از مشرق بیرون میآورد، اگر تو رب هستی و در این ادعا صادقی، خورشید را از مغرب بیرون بیاور.
نظر قرآن در رابطه با توحید ربوبی و توحید عبادی به عنوان بزرگترین ارمغان این کتاب جهت تحول انسان آن است که تمامی انبیای الهی با شرک در بندگی مخالف بوده و محور دعوت تمامی انبیاء توحید در بندگی الله بوده است و برای تثبیت توحید عبودیت، انبیاء از تثبیت توحید ربوبیت استفاده کرده و ابتدا سرمایه گذاری بر روی تثبیت رب بودن الله میکردند و قرآن نیز همین روش را در تربیت اسلامی پیگیری نموده است."