چکیده:
بررسی و تحلیل مقدماتی ترجمهء فارسی زیج شستکه
محمد باقری ص 93
مقالهء حاضر حاوی ویرایشی از ترجمه فارسی زیج شستکه است که حسین بن موسی هرمزی، اخترشناس ایرانی، آن را در حدود 10 قرن پیش به عربی نگاشته است. این رسالهء کوتاه برخلاف عموم زیج ها، شامل جدولهای مفصل نجومی نیست و تنها دو جدول نسبتأ مختصر دارد که به محاسبهء اجتماع و استقبال ماه و خورشید و به رؤیت هلال ماه مربوط می شود. روش هرمزی برای محاسبهء طول دایره البروجی ماه وخورشید و سیارات مبتنی بر استفاده از تقویم های نجومی چهار سال اخیر نسبت به سال مورد نظر است. هرمزی عملأ از دورهء تناوب های شناخته شده هر جرم سماوی برای تعیین طول سماوی آن استفاده می کند. در پایان ویرایشی ترجمهء فارسی زیج شستکه ، تحلیل مقدماتی روشهای هرمزی و نیزتصویر یک نسخهء خطی عربی بسیارکهن آمده است.
خلاصه ماشینی:
"و وجه دیگر اینکه اگر زیاد کنی بر موضع قمر بیست و هفت درجه و چهل و چهار دقیقه،پس صحیح میشود موضع او از برای تو بعد دویست و چهل و هشت روز و این حساب صحیح است به زیج خوارزمی.
هرگاه اراده کنی تقویم زحل را پس بگیر تقویم دو سال قبل را و نظر کن در روز بیستم اسفندارمذ ماه و زیاد کن بر موضع او سیزده درجه و چهل و پنج دقیقه.
هرگاه اراده کنی تقویم مریخ را پس بگیر تقویم دو سال قبل را و نظر کن به سوی مریخ در روز نهم از فروردین ماه سال عتیق و زیاد کن بر موضع او شانزده درجه و بیست دقیقه.
و اما اگر بوده باشد راجع در تقویم عتیق بگیر تقویم یک سال قبل از سال عتیق را پس نظر کن در موضع مریخ در روز اول اسفندارمذ ماه عتیق قبل از عتیق،و زیاد کن بر او یک برج و نه درجه و سه دقیقه.
پس اوست موضع زهره در روز نوروز از سنهء جدید الی آخر السنه و ایضا اگر زیاد کنی بر موضع او شش برج و بیست و پنج درجه و چهل و چهار دقیقه صحیح میشود از برای تو موضع او بعد پانصد و هفتاد و هشت روز.
بگیر تقویم سنهای را که یک سال قبل از سنهء تو باشد و نظر کن به موضع او در روز هجدهم فروردین ماه جلالی ماضی و زیاد کن بر موضع او یازده برج و یازده درجه و سی دقیقه."