چکیده:
در روزگار ما نور منطقة البروجی شاید از جملهء پیداترین پدیدههای نجومی آسمان شب نباشد،اما این مقاله نشان میدهد که در جهان باستان چنین نبوده است.یافتهء اصلی مقاله آن است که پدیداری شماری از دنبالهداران درخشان در آسمان،مستقیما بر ضعف و شدت درخشش نور منطقة البروجی اثر میگذارد و در این راه به بررسی یک بازهء تاریخی 500 ساله میپردازد.افزون بر این به بررسی نقش نور منطقة البروجی در شکلگیری باورهای روحانی آدمی دربارهء جهان پس از مرگ پرداخته میشود و نشان داده میشود که بخش بزرگی از این باورها با رصد پدیدههای نجومی پیوند نزدیک دارد. در بخشیکم مقاله تاریخچهء رصدهای نور منطقة البروجی در ایران و پهنهء اوراسیا،پیش از ظهور اسلام بررسی شده،و بخش دوم به کوششهای اخترشناسان ایرانی برای شناخت ماهیت نور منطقة البروجی از دید ریاضی اختصاص یافته است.رسالهء خواجه نصیر الدین طوسی دربارهء صبح کاذب و معراجنامهء کرتیر نیز برای نخستین بار معرفی و به چاپ رسیدهاند.
خلاصه ماشینی:
"شاید هم این بند از خرده اوستا که عینا در ماه یشت(بندهای 2 و 3)نیز یافت میشود نه محصول ذهن و خامهء آذرپاد مهر اسپندان بلکه پاسخی بود به شرایط مشابهی که صدها سال پیش از آن در زمان تألیف یشتها،در آسمانی به مراتب کهنتر روی نموده بود و این کیش مانی بود که باز یک بار دیگر مانند همیشه از مصالح آمادهء ادیان پیش از خود در قالبی تازه سود میبرد؛زیرا در مورد زمان حجاری آرامگاههای شاهان هخامنشی در نقش رستم تردیدی نیست و منظرهء هلال ماه و زمینتاب و آتشی که در برابر نماد سنگی پیکر شاهانی مانند داریوش افروخته شده است در هماهنگی شگفتانگیزی با آن چیزهایی است که در متون زرتشتی میبینیم و نشان از قدمت و اصالت این باورها دارد.
تأثیر این مشاهدات آسمانی و جلوهء پایدار آن در آسمان بامدادی و شامگاهی چنان بود که در یکی دیگر از آثار بازمانده از آن زمان،اشارهء بسیار روشنی به نور منطقة البروجی مییابیم که در کمال شگفتی باز هم در سازوکار انتقال ارواح نیکان به جهان دیگر ایفای نقش میکند!و در تاریخ این یکی هیچ تردیدی نیست؛زیرا آن را نه بر صفحهء کاغذ یا پوست (که فسادپذیر است و در گذر سدهها نسخههای آن از میان میرود و اگر چیزی از آن برجا بماند نه به شکل نسخهء اصلی و به قلم پدید آورندهء آن،بلکه به شکل نسخههای تازهتری است که قرنها بعد به دست کاتبانی دیگر رونویسی شدهاند)بکله بر سنگ نقش کردهاند و به همین سبب از معدود سندهایی است که نسخهء اصلی آن هنوز موجود و قابل استناد و استفاده است."