چکیده:
منطقة البروجی مینامد؛زیرا در راستای دایرة البروج امتداد مییابد.بیشتر منجمان دورهء اسلامی منشأ این پدیده را همانند صبح صادق،بازتاب نور خورشید در جو زمین پنداشتهاند.البته برخی از آنان،بنابر شواهد به دست آمده از رصدهایشان دریافته بودند که منشأ صبح کاذب نمیتواند پراکندگی نور خورشید در جو زمین باشد؛اما نتوانسته بودند،نظریهء علمی جدیدی را برای تبیین منشأ واقعی آنجایگزین نظریههای موجود کنند.در این توصیف مقدماتی،نظریههای گوناگون دربارهء منشأ و ویژگیهای ظاهری صبح کاذب،از بین متون چاپ شده و چاپ نشدهء نجوم دورهء اسلامی،انتخاب و عرضه شده است.در نجوم دورهء اسلامی،بینالطلوعین نجومی را«صبح صادق»مینامیدند.در احکام اسلامی،رؤیت این پدیده،شاخص شروع وقت نماز صبح است.همچنین گزارشهایی دربارهء رؤیتپذیر بودن هالهای کمنور به شکلی کشیده پیش از صبح صادق،که«صبح کاذب»نامیده میشد.[از دورهء اسلامی]برجای مانده است.اخترشناسی جدید علت صبح کاذب را بازتاب نور خورشید از ذرات غبار بین سیارهای میداند و آن را نور
خلاصه ماشینی:
"اغلب آنها منشأ صبح کاذب را به وسیلهء سایهء مخروطی زمین در فضا و رصد -------------- (1) Meinel (2) gegenschein (به تصویر صفحه مراجعه شود) شکل 1:وضعیت نور منطقهء البروجی در آسمان صبحگاهی پیش از آغاز بینالطلوعین نجومی در عرضهای میانی نیم کرهء شمالی الف)اواخر آبان(وقت مناسب)،ب)اواخر اردیبهشت(وقت نامناسب) برگرفته از:می نل، p.
هنگامی که خورشید برای طلوع به افق نزدیک شود و انحراف مخروط سایه نسبت به ما افزایش پیدا کند،کنارههای نورانی آن به ما نزدیک میشود و آن قسمتی که مجاور<افق ناظر بر سطح>زمین قرار میگیرد به واسطهء واقع شدن گرد و غبار اطراف زمین در آن درخشندهتر میشود؛بنابراین ما آنها(یعنی گرد و غبارها) را به صورت تودهای یکپارچه میبینیم،زیرا قسمتهای پایینی آن<گرد و غبارها>که بهسمت ماست،نورانی است.
و نیز سه نوع دیگر با ترتیبی خلاف آنچه ذکر شد وجود دارد:سرخی بعد از غروب خورشید اولین نوع است،و سفیدی گسترده شده دومین نوع-اختلاف بین پیشوایان <مذهبی>در باب اینکه نام شفق به کدام یک اطلاق میشود،توجه به هردو پدیده را باهم واجب میکند-و سومی شکل کشیده،عمودی دارد و<از نظر مکانی>مقابل«دم گرگ»است و مردم به آن توجه نمیکنند،زیرا زمان <پدیدار شدن>آن،وقت پایان یافتن کارهای مردم و برگشتن آنها به خانههایشان است؛اما هنگام صبح مردم به واسطهء پایان استراحت برای شروع کارها آماده میشوند و برای سرزدن روز انتظار میکشند تا<از خانه>بیرون بیایند،بههمین دلیل این یکی نظرشان را جلب میکند و آن دیگری از دیدشان پنهان میماند.
اولین اثبات این است که اگر منشأ صبح کاذب(همانند صبح صادق)از قرص خورشید باشد،باید به صورتی پراکنده در تمام افق پدیدار شود نه به صورت نوری کشیده."