چکیده:
حنین بن اسحاق(194-260 ق)یکی از پرکارترین دانشمندان دورهء اسلامی است.او در طب،فلسفه،منطق،اخلاق،علوم طبیعی و کلام مسیحی آثار فراوانی تألیف و ترجمه کرده است.در این مقاله ضمن معرفی مهمترین آثار او در طب و فلسفه و منطق، گزارشی مختصر از آرای وی در کلام مسیحی عرضه میشود.جدول شمارهء 2 نیز تلخیصی سودمند از رسالهء حنین دربارهء آثار جالینوس است که حاوی فهرست نسبتا کاملی از ترجمههای پزشکی حنین و یاران اوست.این مقاله در حقیقت بخش دوم جستاری است که درشمارهء پیشین مجلهء تاریخ علم با عنوان«مدرسهء ترجمهء حنین بن اسحاق»به چاپ رسیده است.
خلاصه ماشینی:
"قفطی(ص 771)با اشاره به اینکه نام حبیش به حنین تصحیفپذیر است،برخی ترجمههای حنین را اثر حبیش دانسته است(نیز-ابنعبری،ص 252-352)؛اما شمار این ترجمههای منحول را نمیتوان چندان زیاد دانست،زیرا مهمترین منبع اطلاع ما از ترجمههای حنین و حبیش رسالهء ترجمههای آثار جالینوس است که در آن حنین با فعل و ضمیر اول شخص از خود یاد کرده و از اینرو امکان خطای نسخهبرداران در تصحیف حبیش به حنین منتفی است(برای آگاهی از نقش حنین و شاگردانش در ترجمهء آثار جالینوس -جدول شماره 2).
مترجمان عربی کتاب بروکلمان نیز با جعل عنوان رسالة عما یجدر بالمرء قراءته من کتب افلاطون(بروکلمان،ص 011)،منشأ بروز اشتباهاتی در کتابشناسیهای حنین شدهاند(برای نمونه-دبیان،ص 461،که به پیروی از بروکلمان این اثر مجعول را در زمرهء ترجمههای عربی حنین در فلسفه ذکر کرده است).
نظری به عناوین برخی دیگر از آثار حنین جامع الاطراف بودن این دانشمند برجسته را آشکارتر میسازد:ترجمهء الفراسة اثر منحول ارسطو(چاپ آنتونلا گرزتی 1،رم و ونیز 9991)؛ترجمهء تعبیرالرؤیا اثر ارطامیدورس افسسی(چاپ توفیق فهد،دمشق 4691)؛ ترجمهء قصة سلامان و ابسال(چاپ شده در تسع رسائل فی الحکمة و الطبیعیات لابن سینا،استانبول 8921)و نیز تألیف تولد النار بین حجرین،خواص الاحجار،فی سبب الذی صارت له میاه البحر مالحة،فی المد و الجزر،مقالة فی قوس قزح،کتاب الالوان، کتاب البیطرة،کتاب الفلاحة،کتاب فی احکام الإعراب علة مذهب الیونانیین،فی النحو و تاریخ العالم و المبدأ و الانبیاء و الملوک و الامم و الخلفاء و الملوک فی الاسلام(ابن ندیم، ص 353؛ابن ابی اصیبعه،ص 372-472)."