چکیده:
در منابع فقهی از جمله آیات قرآن کریم و روایات اسلامی، بر کتمان شهادت تاکید شده است. این در حالی است که به رغم تکیه بر شهادت به عنوان یکی از دلایل مهم اثباتی جرائم در مقررات ایران، صرفا شهادت کذب جرمانگاری گردیده است. یافتههای تحقیق حاضر که بر اساس روش توصیفی ـ تحلیلی و بر پایه اسناد و منابع کتابخانهای نگاشته شده است، حاکی از آن است که حرمت کتمان شهادت در فقه اسلامی، امری مسلّم و پذیرفتهشده است و بر مبنای مستندات قرآنی و روایی، فقهای امامیه بر آن اتفاقنظر دارند و اغلب کشورها آن را جرمانگاری نمودهاند. لیکن در حقوق ایران، مجازاتی برای آن پیشبینی نشده است و لذا در زمره گناهانی است که جرم محسوب نمیشود و عمدتا از ممنوعیت شکنجه شاهد، حق سکوت شاهد و شمول کیفر شهادت کذب بر کتمان آن، به عنوان چالشهایی در جرمانگاری آن یاد میشود. بر مبنای قاعده فقهی «التعزیر لکلّ عمل محرّم» و در جهت تحقق عدالت قضایی و وحدت ملاک مبانی شهادت کذب، جرمانگاری کتمان شهادت در ایران ضروری به نظر میرسد. از این رو هدف این مقاله، ضرورتسنجی جرمانگاری کتمان شهادت در ایران بر پایه منابع فقهی و مقررات ملی برخی کشورها به مثابه جرم علیه عدالت قضایی است.
خلاصه ماشینی:
لیکن پژوهش حاضر، با تبیین چالشهای حقوقی فراروی جرمانگاری کتمان شهادت در حقوق ایران، با اشاره به برخی آیات قرآنی و روایات اسلامی و معیارهای جرمانگاری چون نفی ضرر، اصل اخلاقگرایی قانونی، امنیت قضایی و مصلحت اجتماعی برای کشف جرائم و مبارزۀ مٶثر با پدیدۀ بزهکاری، جرمانگاری ترک ادای شهادت را به مثابۀ جرم علیه عدالت قضایی مطرح مینماید.
لذا مسئلۀ اساسی این مقاله، تبیین ضرورت جرمانگاری کتمان شهادت به مثابۀ جرم علیه عدالت قضایی بوده و در صدد پاسخ به این سٶال اساسی است که با وجود حرمت شرعی کتمان شهادت، جرمانگاری آن در ایران با چه چالشهایی مواجه هست و موانع فراروی جرمانگاری آن کداماند؟ بدینمنظور با اشاره به آیات و روایات ناظر بر حرمت کتمان شهادت و با استناد به قواعد فقهی نظیر لاضرر و لزوم تحقق هر دولت عضو، تدابیر تقنینی و سایر تدابیر لازم را جهت تلقی کردن اقدامات زیر، چنانچه عامدانه صورت گیرند، به عنوان اعمال مجرمانه اتخاذ خواهد نمود: الف) استفاده از زور بدنی، تهدید یا ارعاب یا وعده، پیشنهاد یا اعطای امتیاز نابهجا به منظور وادار کردن به ادای شهادت دروغ یا اعمالنظر در ادای شهادت یا تقدیم ادله در جریان دادرسی مربوط به جرائم موضوع این کنوانسیون...
با عنایت به قوانین برنامۀ پنجسالۀ پنجم و ششم توسعۀ جمهوری اسلامی ایران و به ویژه بند الف مادۀ 38 قانون احکام دائمی برنامههای توسعۀ کشور مصوب 1396 1 که کاهش عناوین مجرمانه و سیاست جرمزدایی را مورد تأکید قرار میدهند، در توجیه مداخلۀ کیفری در قبال کتمان شهادت، پرسش اساسی این است که در چه شرایطی دولت میتواند و باید قدرتش را بر شهروندان از طریق ایجاد ممنوعیت و جرمانگاری اعمال کند و در اعمال چه میزان از این قدرت موجه است؟ (محمودی جانکی و روستایی، 1392: ش3/62).