چکیده:
« وجود رابط یا رابطی »
دارای دو اصطلاح منطقی و فلسفی است. این اصطلاح ابتدا در منطق و در رابطه بین قضایا مطرح گردیده است. در
منطق، وجود رابطی وجودی فی غیره دارد و در مقابل وجود فی نفسه است. در اصطلاح فلسفی، وجود رابطی، وجودی لغیره دارد و در مقابل
وجود مستقل و لنفسه قرار می گیرد. از نظر صدرالمتالهین، وجود رابطی در کلام فیلسوفان، دو اصطلاح دارد: یکی معنای حرفی که به عنوان
رابط قضایا از آن یاد می شود، و دیگری وجود لغیره. صدرالمتالهین ضمن جعل اصطلاحی جدید برای وجود رابط و اثبات وجود رابط معلول، آن
را فاقد حیثیت مستقل از علت خود می داند. در دیدگاه وی، معلول قابل اشاره نیست و هیچ حکمی بدون تسامح بر آن حمل نمی شود. وی از
وجود رابط معلول، وحدت شخصی وجود را نتیجه می گیرد. این مقاله به روش توصیفی در پی ارائه و بررسی استدلال صدرالمتالهین بر اثبات
وجود رابط است. باید گفت: اگرچه وجود رابط معلول مدنظر وی قابل اثبات است، اما مستلزم وحدت شخصی وجود نیست.
خلاصه ماشینی:
"صدرالمتألهین برای جلوگیری از خلط بین دو معنای وجود رابطی، «وجود رابط» را جعل کرد: وجود رابطی، که برای قضایا به کار میرود، مفهومی تعلقی دارد و نمیتوان معنای آن را مستقل به ذهن آورد، و جدا کردن این معنا از موضوع و محمول و توجه استقلالی بدان، به صورتی که معنای اسمی پیدا کند، محال است، و اگر به شکل مستقل تعقل شود دیگر رابطی قضایا نخواهد بود...
3-وجود رابط معلول پس از آنکه روشن شد که وجود رابطی، وجودی فینفسه لغیره دارد و اگرچه در خارج همان ارتباط به فاعل وجود بخش است، اما در ذهن یک ذات لها الربط است و ذهن انسان میتواند آن را به تنهایی تصور کند، توجه به این نکته لازم است که برای وجود رابط، دو اصطلاح وجود دارد: یکی وجود رابط قضایا که به اجمال بدان اشاره شد؛ و دیگری وجود رابط معلول که از ابتکارات صدرالمتألهین است و در دیدگاه ایشان ویژگیهای خاصی دارد.
توضیح آنکه تا پیش از صدرالمتألهین فلاسفه برای معلول وجود رابطی قایل بودند؛ به این معنا که معلول با وجود نیاز وجودی به علت، برای خودش وجود و ذاتی مستقل دارد، ولی در دیدگاه صدرالمتألهین معلول وجود رابط است، نه رابطی؛ یعنی معلول در نگاه صدرالمتألهین هیچ استقلالی از خود ندارد و یک ذات له الربط نیست، بلکه ذات هو الربط است (ر.
تحلیل حقیقت معلول پس از آنکه روشن شد واقع خارجی را وجود پر کرده است و نیز بیان کردیم که آنچه جعل بدان تعلق میگیرد همان وجود است، لازم است برای روشن شدن حقیقت معلول، فرایند وجودبخشی جاعل را تحلیل کنیم؛ زیرا ـ همانگونه که قبلا بیان شد ـ دیدگاه خاص صدرالمتألهین به معلول در بحث علیت، زمینة ارائة نظریة «وجود رابط معلول» است (ر."