چکیده:
تعدّ الروایة سردا نثریا طویلا یصف شخصیات تختلف انفعالاتها وصفاتها وتحکی احداثا علی شکل قصة متسلسلة. تعتبر روایتا «موسم الهجرة الی الشمال» للطیب صالح (1929-2009) الروائی السودانی و «قربانی باد موافق» (ضحیة الریح المواتیة) لمحمد طلوعی (1979) الروائی الایرانی اکثر تشابها فی البنیة الروائیة، بحیث یتناول الروائیان الی بیان الاحداث والتطورات المرتبطة بمرحلة وصول الانشطة السیاسیة للحزب المارکسی فی الشرق الی ذروتها وذلک عبر بنیة سردیة مشترکة. وبناء علی هذا جاءت الدراسة معتمدة علی المنهج الوصفی-التحلیلی للبحث عن البنیة الروائیة المشترکة للروایتین، وهی ثمرة الحبکة المشترکة لهما، وذلک بهدف دراسة مقارنة لبنیة الروایتین. تدلّ النتائج علی انّ الروائیین اختارا ثیمات مشترکة الی حدّما ومستقاة من القضایا السیاسیة، ومواجهة الشرق والغرب، وقضیة الحب. کما اختارا بدایة متشابهة للقصة، وذلک عن طریق عرض شخصیتین رئیسیتین عاشتا فی الغرب مدة متاثّرتین بالثقافة الغربیة وکانت نهایتهما ان اصیبتا بمرض شیزوفرینیا وانتحرتا غرقا فی الماء. والروایتان متشابهتان من ناحیة الحبکة، اذ یلجا کاتباهما اکثر من مرّة الی بناء الحبکة بناء تعلیلیا مکوّنا من مجموعة احداث متشابهة لتعلّل ارتباط الاحداث بعضها ببعض، وسیرها نحو النهایة.
رمان متنی داستانی است که در قالب نثر نوشته میشود و در توصیف شخصیتهایی با رویکردها و ویژگیهای متفاوت به نگارش درمیآید و در قالب داستانی بههمپیوسته رخدادهای مختلفی را روایت میکند. دو رمان «موسم الهجره إلی الشمال» از رماننویس سودانی طیب صالح (1929-2009م) و «قربانی باد موافق» از رماننویس ایرانی محمد طلوعی (1979م) از جمله رمانهایی است که ساختار و مضمون جدیدی ارائه دادهاند؛ لذا هر دو رماننویس به بیان حوادثی میپردازند که مربوط به دورة اوجگیری فعالیتهای سیاسی حزب مارکسیست در مشرق زمین میباشد. این دو اثر دارای بنیانی همبستهاند که حاصل طرح مشترک هر دو مؤلف در ارائة محتوا و ساختار روایی است. هدف مقالة حاضر، توصیف و بررسی تطبیقی ساختار روایت این دو اثر به شیوۀ توصیفی–تحلیلی است. نتایج پژوهش نشان میدهد که نویسندة دو اثر از لحاظ شیوة آغاز داستان روشی مشابه را برگزیدهاند؛ همچنین هر دو داستان دارای دو شخصیت اصلی است که عبارت است از قهرمانانی که زندگی در غرب را تجربه کردهاند و به دلیل ابتلا به بیماری اسکیزوفرنی خود را از طریق غرق کردن در آب میکشند. هر دو اثر از نظر پیرنگ نیز دارای تشابه هستند؛ زیرا هر دو نویسنده در ایجاد یک طرح کلی متشکل از مجموعة حوادث مشابه توفیق یافتهاند که در آن عنصر سببیت در عملکرد شخصیتها قوی است. در هر دو رمان فرهنگ بومی و گرایش به قوممداری از مهمترین مسائلی است که قهرمانان داستان به عنوان مهاجران شرقی در تقابل با فرهنگ غرب مواجه بودند.
خلاصه ماشینی:
البنیة الروائیة المشترکة بین روایتی «موسم الهجرة إلی الشمال» و«قربانی باد موافق» الملخص تعد الروایة سردا نثریا طویلا یصف شخصیات تختلف انفعالاتها وصفاتها وتحکی أحداثا علی شکل قصة متسلسلة.
تعتبر روایتا «موسم الهجرة إلی الشمال» للطیب صالح (1929-2009) الروائی السودانی و «قربانی باد موافق» (ضحیة الریح المواتیة) لمحمد طلوعی (1979) الروائی الإیرانی أکثر تشابها فی البنیة الروائیة، بحیث یتناول الروائیان إلی بیان الأحداث والتطورات المرتبطة بمرحلة وصول الأنشطة السیاسیة للحزب المارکسی فی الشرق إلی ذروتها وذلک عبر بنیة سردیة مشترکة.
وهذه الدراسة تتناول مقارنة بین البنیة السردیة لروایتی «موسم الهجرة إلی الشمال» للطیب صالح (1) و«قربانی باد موافق» لمحمد طلوعی (2)، وذلک بهدف تحصیل المعرفة علی المشابهات الرئیسة للأدب القصصی الفارسی والعربی.
فإن وجود مثل هذه التشابهات بین الروایتین من جهة وافتقاد الدراسات البنیویة التی تتناولهما بالدراسة المقارنة من جهة أخری، جعل باحثی هذه الورقة أن ینجزوا دراسة مقارنة لبنیة «موسم الهجرة إلی الشمال» و«قربانی باد موافق».
وهی متشابهة تماما فی الروایتین: «موسم الهجرة إلی الشمال» و«قربانی باد موافق»؛ إذ یبدأ الطیب صالح الروایة بمناخ هادئ تغمره السکینة، الأمر الذی یظهر عودة الراوی السودانی من الدارسة فی أوربا إلی مسقط رأسه فی السودان، تمتد هذه البدایة لتصل إلی التعرف علی شخص غریب یدعی مصطفی سعید الذی یشبهه فی جوانب عدیدة.
الشخصیات الفرعیة خصص الطیب صالح وطلوعی جزءا غیرقلیل من «موسم الهجرة إلی الشمال» و«قربانی باد موافق» للقضایا العاطفیة لمصطفی سعید ومنوتشهر، وهذا یعنی أن الروایة فی تشابک عنیف مع الشخصیات النسائیة التی تشارک البطلین فی سرد الأحداث.