چکیده:
مثلث روسیه-هند-چین موسوم به ریک از سازوکارهایی بهشمار میرود که پس از جنگ سرد از سوی قدرتهای شرقی در جهت تغییر یا تعدیل ساختار نظم بینالملل آمریکایی- محور پدید آمد. این هدف سپس به شکل گستردهتری در قالب سازمان همکاری شانگهای، ائتلاف بریک و بعدها، بریکس پیگیری شده است. سهگانه وزرای خارجه روسیه، هند و چین در واقع تلاشی است برای ایجاد شبکه نوظهور همکاری میان قدرتهای تجدیدنظرطلب بهمنظور تغییر نحوه حکمرانی جهانی و تأسیس نظم بینالمللی چندقطبی. با توجه به روابط دوجانبه، سهجانبه و چندجانبه ریک، پرسش مقاله حاضر این است که آیا تحقق چنین هدفی ممکن است و چرا؟ یافتههای مقاله همراستا با فرضیه آن نشان میدهد که مثلث روسیه-هند-چین بهرغم برخورداری از ظرفیتهای نسبی و انگیزههای قوی برای تغییر نظم بینالمللی آمریکا-محور از انجام این هدف در شرایط کنونی عاجز است؛ چراکه هرچند مسکو، دهلی نو و پکن در خصوص نیاز به نظمی چندقطبی یا نظام چندمرکزی روابط بینالملل اتفاقنظر دارند، اما ادراکات آنها از ماهیت این تغییر و جایگاه هر یک از این سه کشور در نظم بینالمللی آینده در اساس واگرا است. نتیجه آنکه تعامل بیشتر شبکه ریک در قالب گروههای همفکر بزرگتر همچون بریکس و یا سازمان همکاری شانگهای و بریکس پلاس که ایران یکی از گزینههای حضور در آنها است، میتواند با تقویت چشمانداز تغییر نظم جهانی موجود به نفع کشورهای نوظهور و درحال توسعه تا حد زیادی بر رقابت درونی روسیه-هند-چین و واگرایی میان آنها فائق آید. مقاله حاضر از نوع توصیفی-تحلیلی بوده و با بهرهگیری از روش تبیینی در پی کشف علل ناکارآمدی سازوکار ریک برآمده است.
خلاصه ماشینی:
مقدمه نظم بین المللی آمریکا-محور پس از یک دهه سرمستی ناشی از پیروزی در جنگ سرد از ابتدای قرن بیست ویکم با چالش هـای چنـدوجهی در کـشمکش بـوده اسـت کـه شـبکه پیچیده روابط میان روسیه ، هند و چین و تلاش جمعی این دسته از بازیگران شـرقی بـرای تغییر ساختار نظام بین الملل و نحوه حکمرانی جهانی ، مهم تـرین آنهـا محـسوب مـی شـود.
حال چنانچه از کلیشه هایی همچون افول اجتناب ناپذیر غـرب ، ظهـور تسلیم نشدنی چین و گذار حتمی قدرت جهانی از غرب به شرق بگذریم ، پرسش اساسی این خواهد بود که آیا مثلث روسیه -هنـد-چـین امکـان ایجـاد شـبکه نوظهـور همکـاری میـان قدرت های تجدیدنظرطلب به منظور تغییر نحوه حکمرانی جهانی و تأسیس نظم بـین المللـی چندقطبی را دارد و چرا؟ امروزه روسیه ، هند و چین جزء سـریع تـرین قـدرت هـا در جهـان هستند با وجود این تأثیر آنها بر حکمرانی آینده جهان چندان واضح نیست .
بنابراین در پاسخ به پرسش فوق می توان ایـن گونـه اظهـار داشـت کـه مثلث روسیه -هند-چین به رغم برخورداری از ظرفیت های نسبی و انگیـزه هـای قـوی بـرای تغییر نظم بین المللی آمریکا-محور از انجام آن در شرایط کنونی عاجز است چراکـه هرچنـد مسکو، دهلی نو و پکن در خصوص نیاز به نظمـی چنـدقطبی یـا نظـام چنـدمرکزی روابـط بین الملل اتفاق نظر دارند، اما ادراکات آنها از ماهیت این تغییر و جایگاه هر یک از ایـن سـه کشور در نظم بین المللی آینده در اساس واگرا است .
(2015), "Russia, India and China: Cooperating in Unstable World", RIA Novosti, 3 February, Available at: https://www.