چکیده:
نقش بتهجقه نقشمایهای است که در هنر فرش ایران دوره اسلامی به کار گرفته شده است. سابقه استفاده از این نقش در هنر ایران همواره مورد بحث بوده است. گروهی این نقش را نقشمایهای ایرانی میدانند که از تزیینات پیش از اسلام متولد شده است، مانند درخت سرو یا نقش بال حیوانات دوره ساسانی. در مقابل، گروه دیگر آن را نقشمایهای میدانند که بهواسطه شالهای کشمیری هند به هنر ایران وارد شده است. نقش بتهجقه از نقوش بسیار موردتوجه در میان بافندگان محسوب میشود. در اغلب شهرهای ایران نقش بتهجقه، فرشها و گلیمها را تزیین نموده است. این نقش بیش از هر منطقهای در دستبافهای عشایری فارس، مانند فرشهای بولوردی و قشقایی به کار رفته است. اما در نقاط دیگر مانند بیجار و همدان و در میان عشایر ترکمن و کردهای مناطق غربی ایران نیز رواج و مقبولیت دارد. در رابطه با نقش بتهجقه بیش از هفتاد دسته طبقهبندیشده گزارش شده است؛ درحالیکه تنها از نزدیک به بیست گروه با نامگذاری دقیق در منابع گوناگون نام برده شده است. با توجه به گستردگی و تنوع انواع مختلف در هر گروه، گستردگی انواع نقشمایه بتهجقه بالغ بر دهها نمونه متنوع میشود. کاربرد نقشمایه بتهجقه نهتنها بهعنوان نقش تزیینی، بلکه بهعنوان پایهای در شکلگیری برخی نقشهها نیز بوده است
The green supply chain is based on the integrity of environmental management and supply chain management to control Environmental Impact on Product Lifecycle Through Co-ordination of All Suppliers of Supply Chain. The purpose of this research is to identify and categorize green supply chain drivers in the hand woven carpet industry. The statistical population of this research in first stage is hand woven carpet experts and in the second stage are members of the supply chain of hand woven carpet industry، including raw material suppliers، sellers، manufacturers، etc. First، using the team of experts، among the 34 variables mentioned in the questionnaire، 17 items were selected as the main drivers of the green supply chain in hand woven carpet industry then another questionnaire was distributed among the members of the supply chain. Using exploratory factor analysis، the factors were classified into five categories. Using the AHP method، the priority of each categories are information، regulation، competition، logistics and marketing. At the end، suggestions such as the development of e-commerce and the cooperation of competitors have been given to improve the supply chain performance.
خلاصه ماشینی:
بتهجقه و پیشینۀ آن نقشمایۀ بته که در معروفترین شکل خود به نام «بتهجقه» خوانده میشود، یکی از قدیمیترین و زیباترین طرحها و نقشهای قالی ایران است و از روزگار قدیم در بسیاری از انواع دستبافتهها، بهخصوص در ترمهبافی، شالبافی، قالی و نیز قلمکار متداول بوده است.
دکتر جولیان رابی معتقد است که «بالهای مجعد و پیچان جانداران هنر ساسانی منشأ نقشمایۀ بتهای است» (پرهام، ١٣۶۴: ٢٢۵) گروه دیگری از هنرشناسان بته را مظهری از شعلههای آتش آتشکدههای فارس، گلابی یا مرغی که سر در سینه فرو برده است، تعبیر کردهاند (دریایی،1386: ٨٧).
بال بته که میان برخی از جانوران مقدس اساطیری دورۀ هخامنشی و ساسانی که عمدتا ققنوس یا سیمرغاند وجود دارد و همانند آنها را در هنر سکایی نیز میتوان یافت، ناقض منشأ گیاهی نگارۀ بتهای نیست؛ زیراکه در برخی آثار ساسانی، نقش سرو چنان با بته بال یکی شده که گویی بال از سرو روییده است.
انواع نقشمایۀ بته از قرن دوازده به بعد به لحاظ گسترش روابط تجاری و اعمالنظر تجار، این نقش بهعنوان یک نگارۀ تزیینی در زینتبخشیدن به فرشها زیاد به کار رفت؛ بهنحویکه امروز انواع گوناگون آن را تحت عناوین مختلف، مانند بته میری، بته بادامی، بتهجقهای و بته ترمهای تحت عنوان قطیفهای، برگردان، دوسر، تاجدار، قلمکار، جوانهای و دیگر انواع، نظیر بتهجقۀ ساده، سرمرغی، بته شالی، بته خنجری، بته گلدار، خوشهای، قبادخانی، محرمات بتهای، بته چپ و راست، قهر و آشتی، پسر و دختر، هشتگلی، شاخ گوزنی، بته بادامی میبینیم (یساولی، ١٣70:١٣١).
۶. بتههای سرهم سوار: در این طرح یکی از بتهها در بخشی از پیکر خود بهگونهای بر روی بتۀ دیگر نقش شده است که به نظر میرسد هر دو دارای یک پایه هستند.