چکیده:
صحیفه سجادیه، میراث گرانقدر و زندگی ساز سیّد ساجدان علیبن الحسین علیه السلام است که به زبور آل محمّدصلی الله علیه و اله مشهور گشته است. در ذیل حدیث متواتر و ارجمند ثقلین و نیز مفاد کلام رسولالله صلی الله علیه و اله «انتم مع القرآن و القرآن معکم» آموزه های روایی و قرآنی همسوی و همسان هستند. بدینسان مطالعه درونمایه صحیفه سجادیه از این منظر پژوهشی ضروری و ثمربخش است. چنانچه در بررسی، ارتباط محتوایی ژرف میان این دو میراث گرانسنگ تبیین شود، میتواند دلیلی استوار به صحت انتساب صحیفه به امام علیه السلام باشد. این پژوهش با تبیین ارتباط قرآن و صحیفه و توجه به تفسیر آیات در زمینه خاستگاههای توبه تلاشی در راه نشان دادن پیوند محتوایی این دو کتاب شریف است. پژوهش حاضر، با مراجعه به صحیفه سجادیه، مهمترین خاستگاه های توبه را - که ریشه در ذات متعالی و صفات کمال پروردگار دارد مانند قدرت، رحمت، غفّاریت، توابیّت، فضل - استخراج نموده، سپس هرکدام از این اصول را مورد تحلیل و بررسی بیشتر قرار داده است.
خلاصه ماشینی:
پژوهش حاضر، با مراجعه به صحیفۀ سجادیه، مهمترین خاستگاههای توبه را - که ریشه در ذات متعالی و صفات کمال پروردگار دارد مانند قدرت، رحمت، غفاریت، توابیت، فضل - استخراج نموده، سپس هرکدام از این اصول را مورد تحلیل و بررسی بیشتر قرار داده است.
واضح است که این عبارات اشاره به آیاتی دارند که ظهور عظمت و قدرت خدا را در مقام افاضۀ رحمت و فضل بر انسانها بیان میکنند؛ از جمله: نسا: 149، ممتحنه: 7، جمعه: 4، اسرا: 87.
بدین جهت امام(ع) در بیشتر نیایشهای خود با تعبیرهای دلنشین در صدد استرحام و جلب رحمت بیانتهای حضرت حق تعالی است و برای این منظور، بیشتر از فقر ذاتی بنده و نیاز همه جانبۀ او به پروردگار و نیز از غنای مطلق و فضل و کرم حضرت خداوندی بهعنوان دستمایۀ عفو و آمرزش، سخن رانده است (ممدوحی کرمانشاهی، 1383: 2/80).
خداوند در این آیه ضمن اظهار لطف و کرم، غفران و آمرزش خود را به بندگان مینمایاند، با اینکه از بنده ناسزا میبیند و کفر میشنود، نهتنها در عقوبت نمیشتابد، بلکه توبه و عفو بر وی عرضه میکند و اگر باز آید مغفرت وعده میدهد (میبدی، 1371: 4/47) و بهقدری از بازگشت بندۀ خویش خوشحال میشود که حد ندارد: إن الله -عز و جل- یفرح بتوبة عبده المؤمن إذا تاب، کما یفرح أحدکم بضالته إذا وجدها (کلینی، 1429: 4/234).
امام(ع) در دعای طلب توبه به این نکته اشاره میکند که مبنای توبه فضل الهی است و فرد گناهکار از طریق آن به خداوند پناه میبرد و بر ترک آنچه از او سر زده، و جبران تقصیر گذشته راسخ میشود: اللهم...