چکیده:
ارزش ادبی و اهمیت حماسی و تاریخی شاهنامه بر هیچ ادب آشنای ایرانی و غیر ایرانی پوشیده نیست. این اثر سترگ, رابطهای
عمیقی با روح ایرانیان دارد و دربارهی آن مطالب زیادی نگاشته شده است؛ اما هنوز زوایای زیادی از آن موردبررسی قرار نگرفته
است . هدف این پژوهش, بررسی یکی دیگر از ابعاد وجودی شاهنامه یعنی تحلیل سخنان پادشاهان در آغاز پادشاهی و در
طول آن است. در این پژوهش به بررسی مضامین سخنان پادشاهان در شاهنامه و وجوه اشتراک و افتراق و انعکاس عقاید و
باورهای مردم در این سخنان پرداختهشده است. مضامین مورد اهتمام پادشاهان که از بسامد بالایی برخوردار بودهاندء به شرح
زیر میباشند: ۱- ستایش و یاد خداء ۲- خرد. ۳- دادگری, ۴- نیکی, ۵- دهش و بخشش, ۶- دین, ۷- دانش, ۸- راستیء ۹-
بیاعتباری دنیاء,۱۰- کمک به زیردست, ۱۱- نکوهش آزه ۱۳۲- بیآزاری, ۱۳- اطاعت از فرمان شاه ۱۴- نکوهش بدخواهی,
۵- مرگ, ۱۶-ستایش خودء ۱۷- نکوهش دروغ, ۱۸- نکوهش خشم.
خلاصه ماشینی:
اينجانب براي شناخت بيشتر شاهنامه و گام برداشتن در جهت شناساندن اين اثر بزرگ زاويه اي ديگر از نگاه به اين يادگار را انتخاب کرده ام : تحليل محتوايي سخنان پادشاهان در آغاز و طول پادشاهي ايشان که دربرگيرنده ي افکار و اعتقادات و بعضي آداب و رسوم ايرانيان باستان و تا حدودي پس از آن خواهد بود.
او با تحکم به همگان اعلام کرد که بايد فرمان او را ببرند وگرنه با آنها برخورد جدي خواهد کرد: کسي کو زفرمان ما بگذرد سرش را همي تن به سر نشمرد (ج ١٣٥١/٥) پس از دارا اسکندر بر جاي او مي نشيند و در هنگام پادشاهي از خدا ياد کرد و گفت که به دادخواهي افراد رسيدگي خواهد کرد: هر آنکس که آيد بدين بارگاه که باشد زما سوي ما دادخواه (ج ١٣٧٢/٥) اگر گاه بار آيد ار نيم شب به پاسخ رسدچون گشايددولب (ج ١٣٧٢/٥) اردشير بابکان هنگامي که بر تخت نشست از دادگري سخن گفت و اعلام کرد در بارگاهش به روي همگان باز است : گشادست بر هر کس اين بارگاه زبدخواه و از مردم نيکخواه (ج ١٤٨٧/٥) اورمزد شاپور هنگام جلوس بر تخت شاهي پس از ياد خدا و دادگري و نيکي به حاضران توصيه مي کند از سرکشي بپرهيزند چون با اين روش به مقصد خود نمي رسند: بدانين کانکس که سرکش بود بر مهتران سخت ناخوش بود (ج ١٥١٩/٥) ستيزه بود مرد را پيشرو بماند نيازش همه ساله نو (ج ١٥١٩/٥) بهرام اورمزد نيز هنگام نشستن بر تخت پادشاهي به اندرز نامداران مي پردازد و از سستي و ناپايداري دنيا سخن مي گويد.
هنگامي که سخنان آغازين پادشاهي و ديگر گفته هاي پادشاهان شاهنامه را بررسي مي کنيم ، مي بينيم که از ميان پادشاهاني که در شاهنامه از آنان ياد شده است ، ٢٨ پادشاه بر دادگري، ٢٠ پادشاه بر خرد، ١٩ پادشاه بر ستايش و ياد خدا، ١٨ پادشاه بر دهش و بخشش و ١٦ پادشاه بر نيکي تأکيد کرده اند.