چکیده:
استفاده از نشانه¬ها برای انتقال مفاهیم شاید قدمتی به اندازه تلاش بشر برای برقراری ارتباط و انتقال مفاهیم دارد. نشانه¬ها از آنجا که بر گستره وسیعی از امکانات بازنمایی متکی هستند از پتانسیل¬های بالایی در القای مفاهیم برخوردارند. سینما با عناصر متشکله¬اش برایند تمامی هنرهای پیشین است. شناخت نشانه¬ها در این هنر، مستلزم شناخت انواع هنرها و نیز آشنایی با فرهنگ جامعه هدف است. از جمله موارد مهم، کاربرد نشانه¬ها برای انتقال مفاهیم دینی است. در این پژوهش کوشش نموده¬ایم سه فیلم از آثار مطرح «رضا میرکریمی» را از منظر نشانه¬های دینی مورد کندوکاو قرار دهیم. تلاشمان در جستجوی نقدی جامع، ثمر چندانی نداشت. هرچند که ادعایی به جامعیت این جستار نیز نیست لیکن سعی شده نگاهمان فراگیرتر باشد. روش تحلیل داده¬ها، نشانه¬شناسی و بر اساس تقسیم¬بندی ششگانه «رابرت استم» است. پس از مروری اجمالی بر ادبیات نظری، انواع نشانه¬های موجود در آثار استخراج و در پایان جمع¬بندی مطالب ارائه خواهد شد. یافته¬های تحقیق نشان می¬دهد نقطه کانونی این آثار، آگاهانیدن مخاطب از ریشه آشفتگی-های موجود و راه¬های برون¬رفت از آنها یعنی بازگشت به فطرت الهی با کاربست صحیح و توامان سنت و مدرنیته است.
خلاصه ماشینی:
«تصوير» زبانی جهانی و قابل ادراک برای تمامی انسانهاست؛ اما اصل مهمی که ريشه در نشانهشناسی داشته و ادراک آن اين است که این نشانههای گاه برساخته انسان که پس از گذر سالها و قرنها نهادينه شده از جامعهای به جامعه ديگر متفاوت - آدرس و تلفن مسئول مکاتبات: تهران،دانشگاه پیام نور، صندوق پستي 1659639884 است.
علاوه بر آثار فوق، فيلمهايی نيز توليد شدهاند که بهرغم تفاوت در ژانر، بُنمايه آنها ضرورت بازگشت به سنتهای لايتغير الهی بوده است مانند: درام اجتماعی «رنگ خدا» ساخته «مجید مجیدی» که با طرح مفاهیم اخلاقی، انسانی و مسلکهای عقیدتی بهعنوان فرهنگ و آیین زندگی به صورت غیرمستقیم و غیرشعاری در زمره آثار دینی قرار میگیرد.
تحليل نشانهشناختی «زيرنور ماه» بحث برانگیزترین اثر اکران شده سال 1380 بوده و اولین فیلمی است که قدم به درون دنیای روحانیت گذاشت و بدین طریق راه ورود ديگران برای ساخت فيلمهايی چون: «طلا و مس» 1 و «فرشتهها با هم میآيند» 2 که هر يک از منظری خاص به زندگی روحانيون پرداختهاند، را هموار نمود.
نشانههای موسيقايی با توجه به اولويت موسيقی آوازی در اسلام در فيلم «زير نور ماه» نيز، از موسيقی های آوازی با نقش معرفی مکان، فضاسازی حاکم بر بازار و حوزه علميه، زمان، درخواست از خداوند و وصف حال خواننده مانند صدای خارج از قاب منقبتخوانی مرد در بازار به عنوان صدای پسزمينه، قرائت دعای جوشن کبير توسط طلبه جوان (پناهی)، بانگ اذان صبحگاهی در صحنه خواب بودن «سيد حسن» درون شبستان، نجوای دعاـ يا مَن اِسمُهُ دَوا وَ ذِکَّرُهُ ِشفاـ در صحن شبستان به نيت نجات خواهر جوجه از مرگ، زمزمه نوحهخوانی آذری وی هنگام بستن ساکش برای بازگشت به روستايشان بهره گرفته شده است.