چکیده:
بهمنظور تحقق اهداف پژوهشی در پژوهشهای عرفانی، ضروری است روشی مضبوط، علمی و منطبق بر ماهیت آن زمینه درنظر گرفته شود. یکی از موضوعات اساسی در پژوهشهای عرفانی، شناخت سنت و مشرب عرفانی هر عارف است. درواقع، بهنظر میرسد نخستین و ضروریترین گام در پژوهشهای عرفانی، تبیین سنت و مشرب عارفان است. در این مقاله، به اقتضای ماهیت عرفان اسلامی، روشی برای تبیین سنت و مشرب عرفانی بهدست آمده است. در این روش، برای سنت عرفانی چهار رکن (هدف و غایت، روش، موضوعات و مفاهیم و نظام تربیتی) و برای مشرب عرفانی نیز سه محور (سیر و سلوک، موضوعات و مفاهیم، و نظام تربیتی) مشخص شده است که براساس آنها میتوان سنت و مشرب عرفانی عارف را تبیین کرد. همچنین در این مقاله، عزیز بن محمد نسفی بهعنوان مطالعۀ موردی درنظر گرفته شده است. وی کوشیده است راهی بین دو سنت عرفانی برگزیند. بر این اساس، در اصول و مبانی پایبند سنت دوم، و در فروع دنبالهرو سنت اول عرفانی است. مشرب عرفانی وی نیز برآمده از مشرب عرفانی استادش سعدالدین حمویه است که البته با ابتکارات وی در زمینههای سیر و سلوک و هستیشناسی همراه شده است.
خلاصه ماشینی:
شیوة تبیین سنت و مشرب عرفانی *1 (نمونۀ مطالعاتی : عزیز نسفی ) 2 سید علی اصغر میرباقری فرد 3 احسان رئیسی تاریخ دریافت : ٩٦/٠٦/٢١ تاریخ تصویب : ٩٦/٠٩/٢٧ چکیده به منظور تحقق اهداف پژوهشی در پژوهش های عرفـانی، ضـروری اسـت روشی مضبوط ، علمی و منطبق بـر ماهیـت آن زمینـه درنظـر گرفتـه شـود.
تا پیش از سدة هفتم ، عرفا و متصوفه در فروع ، مبانی فکری و مشـی عملـی بـا یکـدیگر اختلاف داشتند، اما در اصول مشترک بودند؛ به این صورت که همگی به دنبـال رسـیدن بـه معرفت از طریق کشف و شهود بودند و تعریفی که از معرفت به دست داده می شد، بر «مـن عرف نفسه فقد عرف ربه » و بر دو رکن «معرفت انسان » و «معرفـت خـدا» اسـتوار شـده بـود (میرباقری فرد، ١٣٨٩: ٧٤؛ همان ، ١٣٩٤: ٩).
در سـنت دوم نیز مشرب ها و طریقه های گوناگونی حیات داشته ، امـا تفـاوت و وجـه تمـایز آن هـا در فروع بوده است ؛ بنابراین ، می تـوان گفـت طریقـه هـای عرفـانی در عرفـان اسـلامی برمبنـای دسته بندی بزرگ تری آرایش شده و ذیل یکی از دو سنت عرفانی قـرار گرفتـه اسـت .
در سنت اول عرفـانی ، کشـف و شـهود و در سـنت دوم هـر سـه روش به کار گرفته شده است تا سالکان سـیر اسـتکمالی خـویش را انجـام دهنـد، امـا روش ، وجـه دیگری نیز دارد که بر پایۀ آن ، یکی از مهم تـرین موضـوعات عرفـان اسـلامی یعنـی سـیر و سلوک شکل می گیرد که مهم ترین وجـه ممیـزة عرفـان از دیگـر نظـام هـای معرفتـی اسـت (رئیسی ، ١٣٩٤: ٦٥).