چکیده:
یکی از رویکردهای مهم در مطالعات زبانشناختی متن، نظریه پیوستگی متنی نقشگرای هالیدی است. پیوستگی متنی نقشگرا شامل مجموعهای از روابط متنی است که عنصری از یک جمله را به عناصر جملات پیشین از طریق روابط واژگانی، دستوری یا معنایی متصل میکند. گروهی از قرآنپژوهان مسلمان معاصر با پیروی از آموزههای این مکتب، به بررسی ارتباط آیات در سورههای قرآن پرداخته و اعلام کردهاند که با توجه به عوامل انسجام که در این نظریه ذکر شده، بهخوبی میتوان انسجام متنی هر سوره قرآن را اثبات کرد. در این نوشتار پس از معرفی نظریه پیوستگی متنی نقشگرای هالیدی و بیان عوامل انسجام متنی از دیدگاه این نظریه، شش نقد بر این نظریه ذکر شده است. با آنکه انتقادات ذکر شده بر نظریه انسجام نقشگرا بدان معنا نیست که ابزارهای انسجام بههیچ وجه به کار تحلیل متن و گفتمان نمیآید، ولی با توجه به ویژگیهای نظریه انسجام متنی نقشگرا و نقدهای ذکر شده بر آن، این نتیجه بهدست میآید که این نظریه برای تحلیل همه ابعاد انسجام متنی کافی نیست و بهرهمندی از مجموع عوامل پیوستگی نقشگرا فقط ارتباط خطی جملات یک متن را با هم تبیین مینماید.
خلاصه ماشینی:
بر اساس اين نظريه ، با توجه به سه مؤلفه پيوستگي لغوي ، دستوري و روابط منطقي، ميتوان کيفيت انسجام متني بين عنصري از يک جمله يا آيه را با عناصر جملات و آيات پيشين شناسايي نمود.
سپس گروهي از قرآن پژوهان مسلمان معاصر با پيروي از آموزه هاي مکتب نقش گراي هاليدي، به بررسي ارتباط آيات در سوره هاي قرآن پرداخته و به اين نتيجه رسيده اند که با توجه به عوامل انسجام متني که در اين نظريه ذکر شده ، به خوبي ميتوان انسجام متني هر سوره قرآن را اثبات کرد.
با توجه به دو مثال فوق ثابت ميشود که در برخي از سوره هاي قرآن ، آيات همجواري يافت مي شود که به ظاهر هيچ ارتباطي با آيات قبل و بعد ندارند و نه با عوامل انسجام لفظي و نه با عوامل انسجام معنايي ذکر شده در نظريه پيوستگي نقش گرا، نميتوان پيوستگي متني آنها را اثبات کرد.
ششم : ناتواني نظريه از ترسيم انسجام کلي سوره مهم ترين نقص و کاستي نظريه پيوستگي متني نقش گرا در ترسيم انسجام سوره هاي قرآن اين است که در اين نظريه با شناسايي عوامل انسجام واژگاني، دستوري و منطقي آيات يک سوره ، فقط بين آيات همجوار ارتباطي خطي برقرار ميشود، ولي به ارتباط يک آيه با آيات ديگر و کل سوره توجه نميشود.
بر اساس اين نظريه ، با توجه به سه عامل پيوستگي لغوي ، دستوري و روابط منطقي ، ميتوان کيفيت انسجام متني بين عنصري از يک جمله يا آيه را با عناصر جملات و آيات پيشين شناسايي نمود.