چکیده:
برابر مدلول ظاهری و ظهور عرفی آیه 33 سوره احزاب (آیه تطهیر)، مفسران مکتب خلافت با نادیده گرفتن سایر قراین و شواهد، در جهت شمول همسران پیامبر (ص) بهعنوان «اهلالبیت»، به سیاق آیات 28 تا 34 این سوره استناد کردهاند. در مقابل، عالمان امامیه عموماً به عدم اعتبار قاعده سیاق در این آیات حکم نموده، با محدود کردن قلمرو شمول مفهوم اهلالبیت، تنها «خمسه طیبه» را مصداق آن میدانند. پژوهش حاضر پس از نقد و بررسی دیدگاه فریقین در مورد اعتبار یا عدم اعتبار سیاق در آیه محل بحث، راهکار جدیدی را به کمک قاعده اصولی «تعلیق الحکم علی الوصف مشعر بالعلیه»، در قالب رویکرد معیار عرضه نموده است. طبق این نظریه، وصف اصولی «یا نساء النبی» در آیات مربوط به همسران از باب قاعده پیشگفته، فضای نزول این آیات را تبیین نموده که بر محوریت شخصیت حقوقی نبی مکرم اسلام (ص) استوار است، تا به دنبال آن، ضابطة کلی که خود تعلیل و تأکیدی بر محتوای آیات مربوط به همسران است، در آیه تطهیر جلوهگر شود. نتایج پژوهش نشان میدهد که با حفظ مصداق انحصاری آیه در شأن ائمه اطهار:، اصالةالسیاق در این آیات کاملاً توجیهپذیر است و محذوری در پی نخواهد داشت. همچنین از دیگر کارکردهای این قاعده در آیه محل بحث آن است که میتوان شمول مصداق «اهلالبیت» را برای دیگر معصومان نیز اثبات نمود.
خلاصه ماشینی:
حال پرسش هاي اساسي اين است که اگر مفهوم «اهل البيت » توصيفي است که تنها بر اصحاب کساء انطباق دارد، چرا اين آيه در بين آيات مربوط به همسران پيامبر واقع شده است ؟ آيا اين چينش خاص موقوف به دستور الهي است يا اينکه اجتهاد صحابه سبب تغيير موضع آن شده است ؟ آيا شروط تحقق سياق در اين آيه موجود است ؟ آيا پذيرش نزول اختصاصي اين فقره از آيه در شأن اصحاب کساء، لزوماً به معناي عدم اعتبار سياق است ؟ با فرض اعتبار سياق ، چگونه مي توان راهکار جديدي پيشنهاد نمود تا ضمن ارجاع مصداق انحصاري اهل البيت به اصحاب کساء، جايگاه و نقش زنان پيامبر نيز در اين آيات مشخص شود؟ نقش قاعده «تعليق الحکم علي الوصف مشعر بالعليه » در تبيين دلالت سياقي در اين بخش از آيات چيست ؟ کارکرد اين قاعده در اثبات شمول براي ديگر معصومان تحت مصاديق اهل البيت چه خواهد بود؟ نکته قابل توجه اين است که هدف عمده پژوهش هاي شيعي، اثبات استقلال نزول آيه تطهير است تا از اين طريق ، اصحاب کساء مصداق اختصاصي نزول اين آيه قرار گيرند و پيوند اين آيه با آيات مربوط به همسران پيامبر قطع شود.
نويسنده تفسير التحرير والتنوير نيز با استدلال به اينکه در صورت عدم شمول همسران پيامبر در حکم آيه تطهير، قرارگيري اين آيه در ميان آيات مربوط به آنها حشو است و از آيات قبل و بعد مقطوع خواهد شد، شيعه را به غصب وصف اهل البيت در شأن پنج تن آل عبا متهم ساخته ، آنان را محارب قرآن معرفي مي کند (ابن عاشور، ٢٤٧/٢١).