چکیده:
از دیرباز مواجهه انسان با مرگ، حسّ کنجکاوی و ترس را در او برمیانگیخت. این پرسش که «سرنوشت انسان، پس از مرگ چه خواهد شد و به کجا خواهد رفت؟»، سوال و دغدغه ذهنی نوع بشر بودهاست. سفرنامههای تخیلی به جهان پس از مرگ، یکی از پاسخهای شایع به این احساس ترس و کنجکاوی هستند. در بسیاری از فرهنگها و ملل گوناگون، نمونههایی از اینگونه نوشتهها دیده میشود. از میان سیاهه بلندی از این سفرنامههای جهان دیگر، که آنها را «سفرنامههای روحانی» میخوانیم، این مقاله به روش تحلیلیـ توصیفی به بررسی پنج نمونه از آنهاپرداختهاست: حماسه گیلگمش، ارداویرافنامه، افسانه ار (Er) افلاطون، سیرالعباد سنایی و کمدی الهی دانته. این متون از لحاظ اشتمال بر اهداف سیاسی، اجتماعی، دینی، تعلیمی و فلسفی با هم اشتراک دارند و در ویژگیهای ساختاری و محتوایی، مانند وجود اعداد مقدّس، حضور راهنما، کهنالگوها، نماد، توصیف جهان پس از مرگ و... شباهتهای بسیاری با هم دارند. این اشتراکها و شباهتها که ناشی از یکسان بودن بنمایههای فکری نوع بشر و نیز مراودات فرهنگی و دینی است، نشان میدهند که سفرنامههای روحانی میتوانند به عنوان زبان مشترک نوع بشر به شمار روند و پرده از حقایق مشترک، اما تغییر شکلیافتهانسانها و مذاهب بردارند.
خلاصه ماشینی:
بررسی و تحلیل اهداف و ویژگی های پنج سفرنامۀ روحانی(گیل گمش ، ارداویراف نامه ، افسانۀ ار افلاطون ، سیرالعباد سنایی، کمدی الهی دانته ( نورالدین بازگیر * دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه لرستان ، لرستان ، ایران ** علی حیدری استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه لرستان ، لرستان ، ایران محمدرضا حسنی جلیلیان دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه لرستان ، لرستان ، ایران علی نوری خاتونبانی دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه لرستان ، لرستان ، ایران (تاریخ دریافت : ١٣٩٥/٠٦/٢٦؛ تاریخ پذیرش : ١٣٩٦/٠٧/٠١) چکیده از دیرباز مواجهۀ انسان با مرگ ، حس کنجکاوی و ترس را در او برمـیانگیخـت .
از میان سیاهۀ بلندی از ایـن سـفرنامه هـای جهـان دیگـر، کـه آن هـا را «سـفرنامه هـای روحـانی» میخوانیم ، این مقاله بـه روش تحلیلـیـ توصـیفی بـه بررسـی پـنج نمونـه از آن هاپرداختـه اسـت : حماسـۀ گیل گمش ، ارداویراف نامه ، افسانۀ ار (Er) افلاطون ، سیرالعباد سنایی و کمدی الهـی دانتـه .
در ادبیات بیش تر ملل و فرهنگ های مختلف ، نمونه هایی از این گونه سفرنامه های روحانی وجود دارد؛ به عنوان نمونه : سفر گیـل گمـش بـه جهـان زیـرین بـرای دیدار با دوستش انکیدو، سفر اولیس به جهان مردگان بـرای دیـدار بـا روح مـادرش ، سـفر ارداویراف به بهشت ، بـرزخ (همیسـتگان ) و دوزخ ، سـفر دانتـه بـه دوزخ ، بـرزخ و بهشـت ، سفرنامۀار (Er) افلاطون ، سیرالعباد سنایی و...