چکیده:
قدمت رابطه رسانه و دین، از زمان صنعت چاپ است و از آن زمان ایجاد ارتباطی صحیح و موثر بین دین و وسایل ارتباط جمعی، تنظیم کارکردها و ارائه راهکارهایی که به برقراری موثر این ارتباط کمک کند، مورد توجه هر دو قرار گرفته است.
هدف مقاله حاضر، بررسی رابطه میان دین و رسانه های مدرن با استفاده از رویکرد تاریخی جامعه شناختی و فلسفی در قالب روش کتابخانه ای است. آیا رسانه ها صرفا ماهیتی ابزاری دارند و وسیله ای برای دین زدایی از جامعه اند و یا وسایلی خنثی هستند که می توانند در خدمت دین قرار گیرند؟
از لحاظ نظـری، با طیفـی از نظریـات که از یک سوی به ” جبـرگرایی فناوریـک“ و از سوی دیگـر به ” ابزارگرایی“ منتهی می شود، مواجه می شویم. با توجه به اینکه رسانه ملی تلاش می کند تا به کارکردهای مورد انتظار رسانه های مدرن در چارچوب فضائل اخلاقی و توصیه های دینی عمل کند، به این مسئله می پردازیم که چگونه می توان امور دینی را در گستره وسیع مخاطبان رسانه های عمومی ترویج و تبلیغ کرد، تا مخاطبی که فرضا داوطلب دریافت آن پیام نیست، تحت پوشش قرار گرفته و به مخاطبی فعال تبدیل شود.
نتایج نشان می دهد پخش ”مستقیم“ مناسک دینی از رسانه بیش از اینکه آثار مثبت داشته باشد دارای آثار منفی است. اما تبدیل محتواهای دینی به ”برنامه های رسانه ای“ در قالب پخش نمایشی به شکلی هنرمندانه می تواند آثار دوجانبه و مثبتی داشته باشد. به این شکل که برای معتقدان به دین نوعی شور و آگاهی مذهبی را موجب شده و برای کسانی که به دنبال مسائل مذهبی نیستند، حداقل به عنوان برنامه ای سرگرم کننده و جالب عمل کند.
خلاصه ماشینی:
رسانه و دین بررسی آثار و کارکردهای نمایش مناسک دینی در رسانهها نوشتة زهرا ماهر 1 ( زهراسادات کشاورز 2 (( چکیده قدمت رابطة رسانه و دین، از زمان صنعت چاپ است و از آن زمان ایجاد ارتباطی صحیح و مؤثر بین دین و وسایل ارتباط جمعی، تنظیم کارکردها و ارائه راهکارهایی که به برقراری مؤثر این ارتباط کمک کند، مورد توجه هر دو قرار گرفته است.
اما در مقاله حاضر درصدد آن هستیم که به بررسی نسبت رسانه و دین با تأکید بر مفهوم "مناسک دینی" بپردازیم، که این مفهوم در مطالعات مطرح شده مورد توجه جدی قرار نگرفته است.
روش تحقیق روش تحقیق در این پژوهش، کتابخانهای و اسنادی (ساروخانی، 1383: 64) مبتنی بر مطالعات نظری است که در آن با تأکید بر کتابها، نشریات علمی و تحقیقات پیشین و با تأکید بر زمینة اجتماعی و فرهنگی ایرانی، در نحوة کاربرد دینی از رسانهها و یا کاربرد رسانهای از دین، به نسبت بین رسانه و دین پرداخته میشود.
همچنین براساس نظریة دوم، این درست است که نمایش مناسک دینی در رسانه و یا پخش مجموعه سریالهای مذهبی از تلویزیون به همان شکلی که در جامعه انجام میشود تأثیری در جهت هدایت مخاطب به سمت دین ندارد؛ زیرا رسانه ضرورتا ماهیت دینی ندارد و پیام دینی را در شرایط خاص و متفاوت با شرایط واقعی آن ارائه کرده و آن را تغییر میدهد.