چکیده:
سبک شعر چنانکه گفته شده، شیوه خاص اندیشه و نگارش هر فرد، اثر و دوره است. درست است که وقتی پای سبک در میان باشد، فرد و فردانیت برجسته¬تر نمایان میشود؛ اما مهمترین تقسیم¬بندی سبک، بویژه وقتی سخن از کلیات سبک¬شناسی در میان باشد، همان تقسیم¬بندی است که تحت عنوان سبک دوره از آن یاد کردهاند. محرک اصلی تغییر سبک در هر دوره¬ای وقایع سیاسی- اجتماعی هستند. در ایران، انقلاب مشروطه در کنار تحولاتی که در سطح جامعه ایران پدید آورد، در عرصه ادبیات نیز بیتاثیر نبود و با طرح مضامین اجتماعی، موجب تغییر سبک ادبا شد. وقایع و تب¬و¬تابهای سالهای حکومت پهلوی نیز، گرایش به رمانتیسم اجتماعی و درنتیجه تغییر سبک را در اشعار و برخی آثار گستردهترکرد. هوشنگ ابتهاج نیز یکی از شاعرانی است که حوادث سیاسی- اجتماعی (بخصوص دهه 30) باعث شد به اجتماع و مردم روی آورد؛ سوالی که اینجا پیش می آید اینست که:
- آیا سبک سایه در این تغییر نگرش، متحول شده است؟ سیر این تحول چگونه است؟
در پاسخ باید گفت این تحول نگرش سایه از رمانتیسم فردی به رمانتیسم اجتماعی باعث تحول سبک اندیشه و زبان او شد. این مقاله به تفاوت سبک سایه (اندیشه و زبان) در دو حوزه رمانتیسم فردی و رمانتیسم اجتماعی میپردازد.
خلاصه ماشینی:
امیر هوشنگ ابتهاج هم یکی از شاعرانیـست کـه تحت تأثیر همین وقایع اجتماعی (بخصوص دهـة سـی ) بـه مـضامین سیاسـی - اجتمـاعی گرایید؛ البته باید گفت آغاز اینگونه تحولات و گرایش به ادبیات متعهد، بـه دورة مـشروطه برمیگردد؛ انقلاب مشروطیت یکی از وقایعی بود که موجب تغییری عمده ، در سـبک ادبـی شد؛ چرا که به تعبیر دکتر شـفیعی کـدکنی ، قبـل از مـشروطه ، عـصر «مدیحـه هـای مکـرر» بود(شفیعی کدکنی ، ١٣٨٠: ١٩) و توجـه جـدی بـه اجتماعیـات دیـده نمیـشد؛ امـا بعـد از مشروطه توجه به جامعه و دردهای آن ، سرمشق فکری همة ادیبان قرار گرفت .
وقایع دورة پهلوی (بخـصوص دهـة سـی ) این گرایش را تا حد زیادی رونق بخشید و همانطور که گفته شد سایه نیز تحت تأثیر ایـن محیط به مضامین اجتماعی گرایش پیدا کرد؛ او که پیش از ایـن روی بـه محـراب عـشق و معشوق داشت ، یکسره عشق را به کناری نهاد و پرداختن به جامعه و ارزشـهای انـسانی را سرلوحة اشعارش قرار داد؛ درنتیجه بسیاری از پایه های اندیشه و زبان سایه در ایـن تحـول سبک ، تغییر یافت ؛ بطوریکه با مقایسة اشعار قبل و بعد از تحـول سـایه ، میتـوان پـاره ای از ویژگیهای فکری و زبانی او چون : نگرش به مرگ ، ارزشها، لغات کلیدی ، سـمبل و ...