چکیده:
این پژوهش با رویکرد سبک شناسی تکوینی، به شیوهای توصیفی- تحلیلی تلاش کرده است به این دو پرسش بنیادین پاسخ دهد که سبک شخصی ناصرخسرو در پردازش به موضوعات مورد نظر و ایجاد همگونی ساختاری (بین صورت و معنا) بر کدام صنعت ادبی استوار است؟ و ددیگر، پربسامدترین نوع آن در اشعار ناصرخسرو کدام است و چرا؟ بنا بر نتایج این تحقیق، عمدهترین حلقه این تناسب ساختاری(پیوند بین صورت و محتوا) و برجستهترین ویژگی سبکی شعر ناصرخسرو، گزینش زبان آیرونیک و گستره کاربرد آن در سطوح عمودی و افقی اشعار است. گستره پربسامد صنعت آیرونی که میتوان آن را عنصری بلاغی و سبک ساز مبین تقابل میان ظاهر و واقعیت در کلام و بیان غیرمستقیم مفاهیم تعریف کرد و کاربست انواع مختلف آن -که به تناسب موضوع و مخاطب در سطح کلمه و کلام یافت میشود- حکایت از توانمندی کمنظیر ناصرخسرو در ایجاد هماهنگی میان زبان و معنا دارد. چنانکه بسامد آیرونی واژگانی یا کلامی در کنار آیرونی سقراطی در دیوان اشعارش، نمودار رویکرد هدفمند ناصرخسرو در استفاده از ظرفیتهای زبان آیرونیک برای القای عقاید و ترویج و تبیین اندیشههای کلامی مذهب اسماعیلیه دارد.
خلاصه ماشینی:
آیرونی و کارکرد آن در دستگاه فکری ناصرخسرو (ص ٣٣٤ – ٣١٥ ) سید علی قاسم زاده (نویسنده مسئول )١ ، سعید حاتمی ٢ ، احمد محمودی اشکوری 3 تاریخ دریافت مقاله : ٩١/١/١٤ تاریخ پذیرش قطعی : ٣/٢٠ /٩١ چکیده این پژوهش با رویکرد سبک شناسی تکوینی ، به شیوه ای توصـیفی - تحلیلـی تـلاش کـرده است به این دو پرسش بنیادین پاسخ دهد که سـبک شخصـی ناصرخسـرو در پـردازش بـه موضوعات مورد نظر و ایجاد همگونی ساختاری (بین صورت و معنا) بر کـدام صـنعت ادبـی استوار است ؟ و ددیگر، پربسامدترین نوع آن در اشعار ناصرخسرو کدام است و چـرا؟ بنـا بـر نتایج این تحقیق ، عمده ترین حلقة این تناسـب سـاختاری (پیونـد بـین صـورت و محتـوا) و برجسته ترین ویژگی سبکی شعر ناصرخسرو، گزینش زبان آیرونیک و گسترة کـاربرد آن در سطوح عمودی و افقی اشعار است .
بـا وجـود اینکـه تحقیقـاتی در محیطهای دانشگاهی دربارة دستگاه فکری و عقیدتی ناصرخسرو انجـام شـده اسـت ؛ ماننـد پایان نامه هایی چون «تحقیق در فلسفة اخلاقی ناصرخسرو و ریشه های آن »، از شـیر زمـان فیروز؛ دفاع شده در دانشگاه تهران (١٣٥٢)، «بررسـی عقایـد کلامـی در آثـار ناصرخسـرو» نوشـتة فاطمـه کوپـا، دفـاع شـده در دانشـگاه تربیـت مـدرس (١٣٧٣)، «تنـاقض اندیشـی ناصرخسرو»، نوشتة شهرام احمدی ، دفاع شده در دانشگاه شهید بهشـتی (١٣٧٦)، «بازتـاب نابسامانیهای اجتماعی عصر ناصرخسرو در دیوان او» نوشتة محمد میرزاییان ، دفاع شـده در دانشگاه یاسوج (١٣٨٩) تا حدودی میتواند نشانه های بازنگری در آثار ناصرخسـرو بـه شـمار آید؛ اما این پژوهش به دلیل رویکرد ساختاری و سبک شناسی تکوینی در کشف دال مرکزی زبان هنری اشعار ناصرخسرو و به واقع سبک شخصی او، با همة آن تحقیقات تفاوت ماهوی دارد.