چکیده:
واژه «کردگار» در 216 بیت از شاهنامه فردوسی بکار رفته است. شاهنامه شناسان و شارحان شاهنامه این واژه را در بیت «منی چون بپیوست با کردگار/ شکست اندر آورد و برگشت کار» از داستان جمشید، در مفهوم رایج آن «خداوند و یزدان» در نظر گرفته¬اند؛ در حالی که این مقاله با استناد به محور عمودی داستان و محور افقی واژه¬های بیت و کارکرد حروف اضافه در شاهنامه و همچنین ضبطهای مختلف این بیت، در نسخه¬های متعدّد، نشان میدهد منظور از این واژه، در بیت، «جمشید» است نه «خداوند».
خلاصه ماشینی:
میرجلال الدین کزازی در «نامة باستان »، فریـدون جنیـدی در ویـرایش خـود از «شاهنامة فردوسی » و نسخه های انستیتوی خاورشناسی شوروی شماره های ١و٢؛ کتابخانـة ملی فلورانس ؛ چاپ مسکو و خالقی مطلق »، بیت مزبور را، به شکل زیر، ضبط نموده اند: هنـــر چـــون بپیوســـت بـــا کردگـــار شکســــت انــــدر آورد و برگشــــت کــــار در شاهنامة ژول مول ، ضبط بیت ، شکلی دیگر، دارد: هنــر چــون نــه پیوســت بــا کردگــار شکســــت انــــدر آورد و بربســــت کــــار در نسخة لنینگراد، چنین آمده است : منـــی چـــون بپیوســـت بـــا کردگـــار شکســــت انــــدر آورد و دربســــت کــــار ضبطهای متعدد، در مصرع دوم بیت ، تأثیری در بررسی و تحلیـل مـا، از بیـت ، نخواهـد داشت .
جهت روشن شدن معنای مـورد نظـر نگارنده ، از مصراع اول و شگرد و نوآوری زبانی فردوسی ، شایسته اسـت نخسـت بـه بررسـی معانی مختلف دو واژه ، یکی «پیوستن » و دیگر «کردگار» بپردازیم .
واژة «کردگار» از واژه های بسیار مأنوس زبان فارسی است ، کاربرد آن در شعر، شاید از دید خواننده و پژوهنده ، آن حدود و ظرفیت معنایی را نداشته باشد تا در کنار لغات دشوار و نسبتا ناآشنای شاهنامه قرار گیرد و همین «آسان نمایی ظـاهری مـتن شـاهنامه و روشن بودن معنای بیشتر ابیات آن در محور طولی و تسلسل روایی داستانها، پژوهنـدگان را از تأمل در یکایک واژه ها باز داشته است .
» (شرح شاهنامه ، بهفر، ج١: ١٦١) علی رواقی «پیوسـتن » را در معنـای « بکـار گـرفتن ؛ آغازیدن » (فرهنگ شاهنامه ، رواقی : ذیل پیوسـتن ) گرفته اند که در این حالت ، سـاختار دسـتوری مصـراع بدین شکل قرار میگیرد: نهاد + مفعول + متمم + فعل [او/جمشید] منی / هنر کردگار بپیوست که بدین نحو، واژة «کردگار»، حضرت باری تعالی است .