چکیده:
بابا فرید الدین گنج شکر/ شکر گنج از عرفای نامدار فرقه چشتیه در قرن هفتم است. با وجود آثار فراوانی که درباره این فرقه عموما و درباره بابا فرید خصوصا نوشته شده هنوزبرخی از زوایای زندگی وی مانند شاعریش در هاله ای از ابهام نهفته است. پرداختن به زندگی این عارف بزرگ برای شناخت تصوف اسلامی و سیر آراء و اندیشه های طریقت چشتیه در شبه قاره ضروری به نظر میرسد.
در این مقاله تلاش شده است تا زندگی عرفانی وی، سیر و سلوک، تعلیمات و تحصیلاتش با رویکردی انتقادی بررسی شود.
خلاصه ماشینی:
داستانهای زیادی از خاندان چشت و یـا ابراهیم ادهم ، ابو اسحاق شامی ، ابوحنیفـه و دیگـران حکایـت میکنـد خـود نشـان میدهد که مستغرق تحصیل دانش بود و نیز اشراف او به آیات و احادیـث ، مـا را بـه صحت و سقم این احادیث کاری نیست ، آشنایی او را با دیـن و عرفـان زمـان خـود بیان میدارد به ویژه آنجا که در مورد نمازهای هفته صحبت میکند و یا دعاهایی که باید در چه وقتی خوانده شود و هر دعا چه ثمـر و بهـره ای بـرای خواننـدة آن دارد تتبع وی را در شریعت و علوم دینی مشخص میکند مانند: «هم در این محل فرمود و این حکایت کرد که وقتی در بغـداد مـردی را پـیش شیر انداختند به قصد هلاک او، هفت روز پیش آن شیر بـود هـلاک نکـرد.
گویا نام بابا فرید با شیرینی همراه است که سالها بعد نظام الدین اولیا نیز از این نام سود میجوید و برات گمشده ای را با حلوایی که بـرای روح شـیخ فریدالـدین بـه درویشان داده میشود پیدا میکند.
حال اگر فرض کنیم که وی شـاعر باشـد هم به زبان فارسی وهم به زبان اردو چگونه میتوان او را در تاریخ ادب هند تـا ایـن اندازه موثر دانست که وی را بدون داشتن آثاری در این زبان پیشگام و پیشـرو ادب صوفیانه هندی بدانیم !؟(طریقت چشتیه ،آریا /١١٨-١٢٠ و نیز چوهدری ،ترجمه تـاریخ ادب فارسـی در پاکسـتان /٢- (241 آثار شیخ فریدالدین ١- فوائد السـالکین : ایـن کتـاب ملفوظـات پیـر و مـراد بابافریـد یعنـی خواجـه قطب الدین بختیار اوشی است که شیخ آن را بـه رسـم چشـتیان گـردآوری کـرده ١.