چکیده:
مکوس (ضرائب گمرکی)، مالیات ویژه واردات و صادرات کالاهای تجاری، یکی از منابع مهم مالی دوره والیان (19ـ254 ق) مصر بود. در دوره حاکمیت والیان مسلمان، مالیات مکوس، متأثر از قوانین مالیاتی مصر دوره بیزانسی، در شمار مالیاتهای رایج پذیرفته شد و با تغییر و تحولاتی تداوم یافت. والیان برای بهرهبرداری بیشتر از عوائد صادرات و واردات، در رونق تجارت خارجی و ایجاد بنادر و رونق آنها میکوشیدند. در این نوشتار، بر اساس منابع متقدم، با روش توصیفی تحلیلی، قوانین مرتبط با مکوس در دوره والیان مصر و چگونگی تأثیر آن بر نظام اقتصادی مصر بررسی شده است.
خلاصه ماشینی:
ir مقدمه پس از فتح مصر و استقرار عرب ها در شهرهای جدید، بر اساس سنت های مألوف عربی ، جنگاوران فاتح بیشتر به امور نظامی و تجهیز سپاه برای گسترش فتوح ، اشتغال داشتند و تجارت و داد و ستد هم چنان در اختیار طبقه ای رو به رشد از غیر عرب ها قرار داشت .
بنابر برخی از گزارش ها، اخذ این مالیات در دوره والیان ، موجب نارضایی تاجران شده بود (جاحظ ، ٣٥٧/٦ـ٣٩١).
رونق بازرگانی خارجی در مصر، موجب شده بود که بر کالاهای تجاری کشورهای اروپایی و آسیایی که از راه های دریایی و خشکی به مصر آمد و شد داشتند، مالیات گرفته شود (مقریزی ، ٢٠٤/١).
زمینه های وضع مالیات مکوس تجارت خارجی در مصر دوره اسلامی ، مورد توجه خاص والیان مسلمان بود؛ زیرا مالیات مکس (عوارض گمرکی ) برای دولت اسلامی درآمدزا بود.
از آنجا که مرکز دریافت مالیات های گمرکی نیز در این منطقه قرار داشت ، ساخت این بندرگاه موجب گسترش بازرگانی و افزایش آمد و شد کشتی ها شد (رزاز، ١٦٦).
با این که مکوس ، بر تجارت خارجی تعلق می گرفت ، بر اساس برخی گزارش ها، گاه وضع و نظارت بر مالیات های مستحدثه ای چون مصاید و مراعی نیز در اداره مکس انجام می شد و ذیل عواید مکوس قرار می گرفت (محمود، دراسات ...
نتیجه با فتح مصر در سال ٢٠ هجری ، مسلمانان با تأثیرپذیری از نظام مالیاتی بیزانس ، بسیاری از مالیات های پیشین را در تشکیلات اداری و مالی دولت اسلامی وارد کردند.
یکی از مهم ترین این مالیات ها، مکوس یا عوارض گمرکی یا بازرگانی بود.