چکیده:
بهطور کلی آموزش «فعل» اهمیت بسیار زیادی در فراگیری ساختار معنایی و دستوری هر زبان دارد. در دستور نقشگرای هلیدی، فعل ذیل نظام گذاریی با نام «فرایند» بررسی میشود. از منظر این نظام، فعل دارای قابلیت بازنمایی تجربه در زبان است؛ ازینرو، در قالب فرانقش تجربی بررسی میشود. فرایند، رخداد، بود و نبود، احساس و کنش اموری هستند که به شکل گروههای فعلی ظاهر میشوند. با بررسی بسامد و انواع فرایندها در متنهای آموزشی میتوان به رویکرد آنها برای انتقال مفاهیم تجربی زبان و تنوع یا عدم تنوع فرایندها و کارکردهای آموزشیِ این فرایندها پی برد. هدف اصلی این جستار، دریافت بسامد انواع فرایندها و بررسی شیوهی تعبیهی آنها با رویکردی آموزشی در متنهای سطح میانیِ سه کتاب "فارسی بیاموزیم"، "آموزش نوین زبان فارسی" و "زبان فارسی" است. ازینرو، فرایندهای موجود در متن این کتابها و اقسام آنها با شیوهای تحلیلی-آماری مشخص و بررسی شد. حاصل آنکه در سه کتاب مورد بررسی، فرایندِ رابطهای نسبت به دیگر فرایندها بسامد بیشتری داشته است. تعداد زیادی از جملهها در زبان با فرایند رابطهای ساخته میشود؛ ازاینرو، فراوانی معنادار آن در منابع سطح ابتدایی آموزش زبان، توجیه آموزشی دارد. این در حالی است که کتابهای مورد بررسی در این پژوهش، مربوط به "سطح میانی" آموزش زبان فارسی به غیرفارسیزبانان است. از سوی دیگر، در این کتابها کاربرد فرایندهای رفتاری و مادی که بیشترین تجربههای زندگی بشر را نشان میدهند، در حد متوسط است و نویسندگان برای یادگیری و حفظ این فرایندها بیشتر از متغیرهای معنایی چون تکرار کامل یا ناقص، هممعنیها، همآیندها و متضادها سود جستهاند.
خلاصه ماشینی:
بر اساس آن چه گفته شد، پرسش هاي اصلي اين نوشتار عبارتند از: پراکندگي فرايندها در سه کتاب مورد بررسي چگونه است ؟ با توجه به اهداف آموزشي، بسامد کدام فرايندها بيشتر است ؟ مؤلفه هاي انسجام واژگاني هليدي که خود از روش هاي کارآمد در آموزش و يادآوري واژه ها براي زبان آموز است تا چه ميزان در انتخاب فرايندها مؤثر بوده است ؟ به ديگر سخن آيا اين عوامل در توزيع فرايندهاي هر متن در نظر گرفته شده است ؟ شايان ذکر است که ، در سير آموزش زبان در قالب متن ، لازم است زبان آموز در هر «سطح » تعدادي از انواع فرايندها را بياموزد؛ فراواني، تنوع و دشواري فرايندها در دوره هاي بالاتر آموزشي بيشتر ميشود.
نجفي (١٣٨٥) نيز در پايان نامه ي خود، فرايندهاي کتاب بخوانيم اول تا پنجم دبستان را بررسي کرده و درنهايت دريافته است که در اين کتاب ها با شيوه اي هدف مند تلاش شده نمود زباني تجربه هاي بشري با کمک بسامد بالاي فرايندهاي تجربي (به ويژه مادي و رفتاري) به کودک آموزش داده شود.
غفاري مهر (١٣٨٣) نيز با استمداد از نظريه ي هليدي دو کتاب آموزش زبان فارسي به غيرفارسي زبانان را بررسي و مقايسه کرده ، اما چارچوب نظري پژوهش وي، بخشي ديگر از نظام گذرايي؛ يعني فرانقش متني بوده است .
A Study of Two Collections of Persian Language Teaching Books in the Viewpoint of Hallidey,s functional theory ,(Master's Degree), ShahidBeheshti University, Tehran, Iran.
A Study of Farsi Biamuzim,s Collection (Farsi Language Learning) from the Perspective of Interpersonal metafunction Based on the Theory of the Halliday,s systemic functional grammar, (Master's Degree), ShahidBeheshti University, Tehran, Iran.